Miesiąc: wrzesień 2014

W obecnych czasach, wbrew pozorom, to organizatorzy turystyczni są słabszą stroną w konflikcie z klientami. Często też muszą się bronić przed bezpodstawnymi zarzutami klientów lub ponosić odpowiedzialność za szkody przez nich niezawinione. Ani prawo, ani orzecznictwo nie sprzyjają obecnie przedsiębiorcom zajmującym się turystyką. 

Również orzecznictwo zdecydowanie uprzywilejowuje turystów: Sąd Apelacyjny w Warszawie  w wyroku z dnia 27 stycznia 2011r. stwierdził, że w warunkach masowego ruchu turystycznego i znacznego w nim udziału przewoźników lotniczych, jako realizujących transport w wyniku pośrednictwa biura podróży, uwolnienie tegoż biura z odpowiedzialności za nieterminowość przewozu stanowi o znacznych preferencjach na rzecz przedsiębiorcy.

Z kolei Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 19.11.2010 r. oraz z dnia 24.03.2011 r., stwierdził że organizator turystyki może być odpowiedzialny za szkodę niemajątkową w postaci tzw. zmarnowanego urlopu, a Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 29 kwietnia 2013 r. stanął na stanowisku, że pojęciem szkody należy obejmować także uszczerbek niemajątkowy w postaci utraty przyjemności wypoczynku, zaś konsument ma prawo do uzyskania odszkodowania za uszczerbek niemajątkowy poniesiony na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Jednak „utrata przyjemności” jest w istocie bardzo subiektywnym odczuciem, co zdecydowanie utrudnia organizatorowi imprezy turystycznej udowodnienie własnych racji. Powyższe wskazuje, że  organizatorzy są jednak mniej chronieni niż klienci.

Co do zasady, nie można w drodze umowy wyłączyć lub ograniczyć odpowiedzialności organizatora turystyki. Ustawa o usługach turystycznych stanowi, że odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną klientowi wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy o świadczenie usług turystycznych może być ograniczona tylko wówczas, gdy określa to umowa międzynarodowa, której stroną jest Rzeczpospolita Polska.

Sposobem na zmniejszenie kosztów po stronie organizatora może być dopuszczone przez polskie prawo ograniczenie umowne odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie usług w czasie imprezy turystycznej do dwukrotności ceny imprezy turystycznej względem każdego klienta. Jednak to ograniczenie nie może dotyczyć szkód na osobie.

Warto również, w każdym przypadku, odnosić się do reklamacji złożonych przez klientów, gdyż brak reakcji biura podróży wiąże się z konsekwencjami. W przypadku, gdy organizator turystyki nie ustosunkuje się na piśmie do reklamacji w terminie 30 dni od dnia jej złożenia, a w razie reklamacji złożonej w trakcie trwania imprezy turystycznej w terminie 30 dni od dnia zakończenia imprezy turystycznej, uważa się, że uznał on reklamację za uzasadnioną.

Przyłączenie źródła lub instalacji odbiorczej do sieci ciepłowniczej wymaga uzyskania warunków technicznych. W tym celu podmiot ubiegający się o przyłączenie powinien złożyć do przedsiębiorstwa ciepłowniczego lub dystrybutora ciepła, do którego sieci zamierza przyłączyć swoją instalację lub urządzenie, wniosek o określenie warunków przyłączenia.

Stosownie do treści art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego^[1] na przedsiębiorstwie energetycznym ciąży publicznoprawny obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie z podmiotem, który ubiega się o przyłączenie. Obowiązek ten jednak nie jest bezwzględny, a tym samym przedsiębiorstwo sieciowe może odmówić przyłączenia. Przedsiębiorstwo energetyczne nie jest bowiem zobowiązane do zawarcia umowy, jeśli którykolwiek z następujących warunków nie zostanie spełniony: (i) istnienie technicznych i ekonomicznych warunków przyłączenia do sieci i dostarczania energii (ii) spełnianie przez podmiot żądający zawarcia umowy warunków przyłączenia do sieci i odbioru (iii) posiadanie tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości, obiektu lub lokalu, do których energia ma być dostarczana.

Kwestie techniczne są określane przez przedsiębiorstwo w warunkach przyłączenia stosownie do okoliczności konkretnego przypadku, zgodnie z odpowiednim rozporządzeniem systemowym. Ustawodawca rozróżnił przesłankę technicznych warunków przyłączenia i przesłankę technicznych warunków dostarczania energii. Może się zdarzyć, że istnieją techniczne warunki przyłączenia, brak jest natomiast warunków dostarczania. A. Walaszek-Pyzioł i W. Pyzioł wskazali, że techniczne warunki dostarczania różnią się od technicznych warunków przyłączenia tym, że o ile prawidłowo zaprojektowane i wykonane przyłącze daje teoretycznie możliwość pobierania z sieci energii, to jednak rozpoczęcie poboru przez nowo przyłączony podmiot może skutkować pogorszeniem pracy sieci.^[2] Należy zauważyć, iż przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii, z mocy art. 4 ust. 1 Prawa energetycznego, zobowiązane jest utrzymywać zdolność urządzeń, instalacji i sieci do realizacji zaopatrzenia w tę energię w sposób ciągły i niezawodny, przy zachowaniu obowiązujących wymagań jakościowych. Brak warunków technicznych przyłączenia należy z kolei rozumieć jako techniczną przeszkodę o charakterze trwałym, nie dającą się usunąć pomimo podjęcia prób w tym celu – przynajmniej na etapie rozpatrywania wniosku o przyłączenie.^[3]

Odnośnie ekonomicznych warunków przyłączenia do sieci,  Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 lipca 2003 r. wskazał, że przyłączenie do sieci nowych zainteresowanych powinno odpowiadać regule ekonomicznej opłacalności podejmowanej inwestycji. Dalej Sąd Najwyższy podniósł, że jeżeli zaktualizowałyby się przesłanki określone w art. 7 ust. 4 prawa energetycznego, to ekonomiczne warunki przyłączenia będą określone w sposób przewidziany w tym przepisie (według stawek taryfowych). W pozostałych sytuacjach właściwe byłoby wynagrodzenie (opłaty) pozataryfowe, ale przy uwzględnieniu ogólnych reguł przewidzianych w prawie energetycznym z 1997 r., dotyczących zwłaszcza kalkulacji kosztów działalności przedsiębiorstwa energetycznego.^[4]

Przedsiębiorstwo ciepłownicze lub dystrybutor ciepła co do zasady powinno ocenić, czy występują techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia, po otrzymaniu wniosku o określenie warunków przyłączenia. Po przeprowadzeniu stosownych ustaleń, w tym w przedmiocie możliwości przyłączenie instalacji podmiotu ubiegającego się o przyłączenie z technicznego punktu widzenia oraz ekonomicznej zasadności, przedsiębiorstwo wydaje warunki przyłączenia. Stosownie do treści § 9 ust. 1 r. sys.c.[5]  przedsiębiorstwo ciepłownicze lub dystrybutor ciepła określa warunki przyłączenia w terminie odpowiednio: (i) 30 dni, w przypadku przyłączania do sieci ciepłowniczej węzła cieplnego zasilającego obiekty odbiorców ciepła lub przyłączania instalacji odbiorczej w obiekcie odbiorcy do zewnętrznej instalacji odbiorczej za węzłem grupowym, należącej do przedsiębiorstwa ciepłowniczego lub dystrybutora ciepła (ii) 3 miesiące, w przypadku przyłączania do sieci źródła ciepła.

Terminy liczone są od dnia, w którym wnioskodawca złożył kompletny wniosek. Jeżeli wniosek nie był kompletny, wówczas termin taki płynie od dnia uzupełnienia wniosku. O kompletnym wniosku możemy mówić wówczas, gdy wniosek zawiera określone prawem elementy oraz, gdy wnioskodawca dołączył do wniosku wymagane dokumenty,
w szczególności dokument potwierdzający tytuł prawny do korzystania z obiektu czy ocenę wpływu przyłączanego źródła na warunki funkcjonowania systemu ciepłowniczego. Do warunków przedsiębiorstwo lub dystrybutor obligatoryjnie załącza projekt umowy
o przyłączenie.

Zgodnie z art. 7 ust. 8i zdanie pierwsze Prawa energetycznego warunki przyłączenia ważne są dwa lata od dnia ich doręczenia. Odmienne postanowienie w przedmiocie ważności warunków przyłączenia zawiera § 9 ust. 4 r.sys.c., stosownie do którego termin dwuletni należy liczyć od dnia określenia warunków przyłączenia. Z treści przywołanego przepisu art. 7 ust. 8i Prawa energetycznego nie wynika czy termin ten odnośni się tylko do sieci elektroenergetycznych, czy także do sieci gazowej i ciepłowniczej. Biorąc pod uwagę, iż ustawodawca zdefiniował w art. 7 ust. 3a Prawa energetycznego warunki przyłączenia jako warunki przyłączenia do sieci, nie rozróżniając sieci elektroenergetycznej, gazowej czy cieplnej, należy stwierdzić, że przepis art. 7 ust. 8i Prawa energetycznego odnosi się do wszystkich sieci, w tym do sieci cieplnej. Mając na względzie, iż przepisy rozporządzenia wykonawczego nie mogą być sprzeczne z ustawą, na podstawie której zostały wydane, należy przyjąć, iż dwuletni termin ważności warunków przyłączenia liczony jest od dnia doręczenia. Można by również zastosować wykładnię oświadczenia woli, zgodnie z którą oświadczenie woli złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do nie niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią^[6]. W przypadku warunków przyłączenia, co do zasady możemy przyjąć chwilę doręczenia, jako chwilę złożenia oświadczenia woli.

Należy zadać pytanie czy przedsiębiorstwo ciepłownicze lub dystrybutor ciepła, wydając warunki przyłączenia instalacji odbiorczej lub źródła odbiorcy do sieci, może odmówić zawarcia umowy o przyłączenie w okresie ważności warunków przyłączenia? Sprawa jest oczywista na etapie badania warunków technicznych i ekonomicznych celem określenia warunków przyłączenia, jeśli bowiem przedsiębiorstwo lub dystrybutor stwierdzi ich brak, wówczas odmawia wydania warunków, a tym samym odmawia zawarcia umowy o przyłączenie, o czym informuje Prezesa URE[7]. Chcąc odpowiedzieć na postawione pytanie, należy ustalić charakter prawny warunków przyłączenia do sieci ciepłowniczej. Przepisy Prawa energetycznego określają wyłącznie charakter prawny warunków przyłączenia do sieci elektroenergetycznej, które stosownie do treści art. 7 ust. 8i zdanie drugie, stanowią w okresie ich ważności warunkowe zobowiązane do zawarcia umowy o przyłączenie. Takie warunki przyłączenia stanowią więc formę oświadczenia woli, co do możliwości zawarcia umowy o przyłączenie w przyszłości, zgodnie z ich treścią. Jednocześnie ustawodawca expressis verbis wskazał, iż zobowiązanie do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej jest warunkowe. W okresie ważności warunków podmiot ubiegający się o przyłączenie może żądać zawarcia umowy wówczas, gdy spełnia warunki zawarcia umowy o przyłączenie, w szczególności dotyczące technicznych i ekonomicznych warunków przyłączenia do sieci.

W przypadku warunków przyłączenia do sieci ciepłowniczej należy sięgnąć do przepisów r.sys.c., które szczegółowo określa kwestie wydawania warunków przyłączenia oraz wymagań technicznych jakie powinny spełniać instalacje i urządzenia podmiotów ubiegających się o przyłączenie. Zgodnie z § 3 r.sys.c. przyłączenie do sieci ciepłowniczej następuje na podstawie umowy o przyłączenie i po spełnieniu warunków przyłączenia do tej sieci. Na uwagę zasługuje sformułowanie po spełnieniu warunków przyłączenia, rozporządzenie tym samym expressis verbis przesądza, iż wydanie warunków przyłączenia do sieci ciepłowniczej nie implikuje przyłączenia do sieci. Takie przyłączenie będzie możliwe dopiero po spełnieniu przez podmiot ubiegający się o przyłączenie warunków przyłączenia, uprzednio wydanych przez przedsiębiorstwo ciepłownicze lub dystrybutora ciepła oraz po zawarciu umowy o przyłączenie. Z kolei zawarcie umowy następuje, jeśli istnieją techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci i dostarczania energii.

Czy w takim wypadku warunki przyłączenia potwierdzają istnienie technicznych i ekonomicznych warunków przyłączenia do sieci ciepłowniczej? Jeśli weźmiemy pod uwagę, iż przedsiębiorstwo energetyczne powinno było zweryfikować techniczne i ekonomiczne warunki na etapie wydawania warunków przyłączenia, wówczas należy przyjąć, iż zasadniczo warunki przyłączenia potwierdzają istnienie technicznych i ekonomicznych warunków

w chwili ich wydania. W praktyce umowy przyłączeniowe są zawierane po wydaniu warunków przyłączenia i może się zdarzyć, że pomiędzy chwilą wydania warunków przyłączenia a zawarciem umowy którykolwiek z warunków, uprzednio istniejących, odpadnie, w szczególności poprzez zmianę parametrów technicznych. Wówczas konieczne jest ponowne zbadanie przez przedsiębiorstwo, czy istnieją techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia po dniu otrzymania przez to przedsiębiorstwo żądania wnioskodawcy dotyczącego zawarcia umowy o przyłączenie. Podmiot ubiegający się o przyłączenie do sieci powinien spełniać warunki przyłączenia na dzień podpisania umowy o przyłączenie. W momencie zawarcia umowy przyłączeniowej warunki przyłączenia „konsumują” się w niej. Tym samym można przyjąć, że warunki przyłączenia do sieci ciepłowniczej także stanowią warunkowe zobowiązanie przedsiębiorstwa lub dystrybutora do zawarcia umowy o przyłączenie.

Odmiennie orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 kwietnia 2012 r.[8], wedle którego wydanie przez przedsiębiorstwo energetyczne warunków przyłączenia do sieci oraz przedłożenie projektu umowy o przyłączenie do sieci nie oznacza, że istnieją techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku podniósł, że warunki przyłączenia określają tylko kwestie techniczne (…) nie odnoszą się w ogóle do przesłanki technicznej możliwości przyłączenia źródła oraz ekonomicznej zasadności koniecznych do tego inwestycji. Innymi słowy, Sąd Najwyższy uznał warunki przyłączenia jako dokument o charakterze informacyjnym, w którym przedsiębiorstwo energetyczne określiło aspekty techniczne związane z przyłączeniem instalacji odbiorczej.

Należy zgodzić się z Sądem Najwyższym w części dotyczącej braku możliwości wywodzenia istnienia technicznych i ekonomicznych warunków przyłączenia do sieci z samego faktu wydania warunków przyłączenia. Natomiast nie sposób zgodzić się z twierdzeniem Sądu Najwyższego, jakoby warunki przyłączenia w ogóle nie odnosiły się do przesłanki technicznej możliwości przyłączenia i ekonomicznej zasadności. Przedsiębiorstwo energetyczne zasadniczo powinno zweryfikować istnienie technicznych i ekonomicznych warunków przyłączenia do sieci i dostarczania energii przed wydaniem warunków przyłączenia. Poza tym rozporządzenie systemowe^[9], na której powołał się Sąd Najwyższy, podobnie jak r.sys.c. określa warunki przyłączenia, w tym wymagania techniczne w zakresie przyłączania do sieci, w szczególności urządzeń wytwórczych, co wynika  expressis verbis z § 1 tego rozporządzenia i r.sys.c., jak również z art. 9 ust. 4 i 8 Prawa energetycznego. Ponadto § 8 rozporządzenia z dnia 4 maja 2007 r. oraz § 6, § 7 i § 8 r.sys.c zawierają katalog otwarty elementów, które powinny określać warunki przyłączenia. Wreszcie należy zauważyć, że uprzednio Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 kwietnia 2011 r.^[10] przyjął, że warunki przyłączenia co do zasady potwierdzają istnienie technicznych i ekonomicznych warunków przyłączenia do sieci.

Reasumując, należy zauważyć, iż charakter prawny warunków przyłączenia jest nadal przedmiotem interpretacji przez doktrynę oraz judykaturę. Niemniej jednak należy przychylić się do stanowiska, zgodnie z którym warunki przyłączenia stanowią oświadczenie woli a nie wiedzy i zobowiązują przedsiębiorstwo ciepłownicze lub dystrybutora ciepła do zawarcia umowy przyłączeniowej w okresie ich ważności, pod warunkiem, że techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci zweryfikowane na etapie wydawania warunków przyłączenia nie odpadną lub nie ulegną zmianie.  Przedsiębiorstwo lub dystrybutor powinien więc każdorazowo zbadać czy na dzień podpisania umowy o przyłączenie warunki te istnieją. Tym samym warunki przyłączenia co do zasady potwierdzają istnienie technicznych

i ekonomicznych warunków przyłączenia do sieci.