Eksperci Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy zostali poproszeni przez wydawców nowego magazynu publicystycznego „Ostatnia instancja” o cykl wypowiedzi o tematyce prawno-poradnikowej. Program „Ostatnia instancja” jest jednym z produktów flagowym pasma „Polsat News”, który jest nowym kanałem informacyjno-publicystycznym grupy Polsat, współpracującym z siecią CNN. Wart podkreślenia jest fakt, iż na opinię prawną ekspertów naszej Kancelarii systematycznie powołują się największe ogólnopolskie dzienniki i stacje telewizyjne. Sprawy przedstawione przez redakcję programu „Ostatnia instancja” komentowali na wizji Mecenas Marcin Marcinkowski, Aplikant radcowski Piotr Terlecki i Prawnik Paweł Jaworski.
Miesiąc: lipiec 2008
Ochrona i przetwarzanie medycznych danych osobowych w ZOZ
Dane dotyczące stanu zdrowia stanowią szczególną kategorię danych osobowych. Związane są one ściśle ze sferą prywatności człowieka, a ich ujawnienie może spowodować u osoby uczucie wstydu, a nawet prowadzić do dyskryminacji osoby.
Ochrona danych osobowych wynika przede wszystkim z Konstytucji RP. Mianowicie w art. 47 gwarantuje obywatelom prawo do prywatności, a w art. 51 prawo do ochrony dotyczących jej informacji.
Znacznie szerzej ochrona jest uregulowana w Ustawie o ochronie danych osobowych (u.o.d.o.). Dane te są traktowane jako szczególnie chroniona kategoria danych osobowych. Zgodnie z art. 6 ust. 1 u.o.d.o. za dane osobowe uważa się wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej. Przy czym, osobą możliwą do zidentyfikowania jest osoba, której tożsamość można określić bezpośrednio lub pośrednio, w szczególności przez powołanie się na numer identyfikacyjny albo jeden lub kilka specyficznych czynników określających jej cechy fizyczne, fizjologiczne, umysłowe, ekonomiczne, kulturowe lub społeczne (art. 6 ust. 2 u.o.d.o.). Danymi osobowymi nie są jednak pojedyncze informacje o dużym stopniu ogólności (jak np. sam adres osoby), ale ich zestawienie. Stosunkowo precyzyjnie określony został sposób postępowania z danymi medycznymi. Art. 27 u.o.d.o. zabrania przetwarzania danych o stanie zdrowia, kodzie genetycznym, nałogach lub życiu seksualnym, co stanowi katalog zamknięty w sferze danych medycznych. Ustawodawca przyjął generalną zasadę niedopuszczalności swobodnego przetwarzania wskazanych powyżej danych. Jednakże są wyjątki od tej zasady (art. 27 ust. 2 u.o.d.o.). Dopuszczalne jest m.in. przetwarzanie danych osobowych gdy osoba, której dane dotyczą wyraziła na to zgodę na piśmie, gdy jest to niezbędne do ochrony żywotnych interesów tej osoby lub jest prowadzone w celu ochrony stanu zdrowia, świadczenia usług medycznych lub leczenia pacjentów, również gdy dotyczy danych, które są niezbędne do dochodzenia praw przed sądem lub które zostały podane do wiadomości publicznej przez osobę, której dane dotyczą albo też zezwala na to przepis szczególny innej ustawy (np. Ustawa o policji).
Pod pojęciem przetwarzania danych należy rozumieć wszelkie czynności wykonywane na danych osobowych (m.in. zbieranie, utrwalenie, przechowywanie, opracowywanie, zmienianie, udostępnianie i usuwanie danych). Jedną z form przetwarzania danych osobowych jest prowadzenie dokumentacji medycznej. Zgodnie z art. 18 ust. 1 i 2 Ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (u.z.o.z.) zakład opieki zdrowotnej jest zobowiązany prowadzić dokumentację medyczną osób korzystających ze świadczeń zdrowotnych zakładu oraz zapewnia ochronę danych zawartych w tej dokumentacji. Dokumentacja medyczna zawiera dane osobowe pacjenta, w tym dane o jego stanie zdrowia, które podlegają szczególnej ochronie prawnej. Przetwarzanie tych danych, w tym także ich udostępnianie, może mieć miejsce tylko w przypadkach wymienionych w art. 27 ust. 2 u.o.d.o. O udostępnianiu dokumentacji medycznej stanowi przepis art. 18 ust. 3 i 4 u.z.o.z., który wymienia przypadki zgodnego z prawem przekazania informacji objętych tą dokumentacją. Dla przykładu jako podmioty uprawnione można tu podać: samego pacjenta, ZOZ, organy i instytucje państwowe (wskazane w ustawie) oraz zakład ubezpieczeń. U.o.d.o. w art. 49-54 zawiera również przepisy karne, które przewidują karalność niezgodnego z prawem przetwarzania medycznych danych osobowych. Art. 49 przewiduje w tej materii zastosowanie kary grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Pomimo regulacji dotyczących ochrony medycznych danych osobowych, w Zakładach Opieki Zdrowotnej często zdarzają się sytuacje, w których dochodzi do naruszenie przepisów. Przykładowo można podać przeprowadzanie wywiadów i badań pacjentów w wieloosobowych salach, przechowywanie dokumentacji medycznej bez zabezpieczenia czy umieszczanie karty pacjenta w miejscu, w którym każdy może się z nią zapoznać.
Instytucja wypowiedzenia w umowach najmu lokali biurowych i magazynowych
Zgodnie z postanowieniami K.c., jeżeli czas trwania najmu lokalu nie jest oznaczony, a czynsz jest płatny miesięcznie (co jest najczęściej stosowane w praktyce), najem można wypowiedzieć najpóźniej na trzy miesiące naprzód na koniec miesiąca kalendarzowego. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (Wyrok SN z dn. 6.4.200 r., II CKN 264/00) powyższy przepis ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Zgodnie z doktryną, strony mogą w umowie określić jedynie dłuższy aniżeli trzymiesięczny termin wypowiedzenia. Należy również zaznaczyć, że zgodnie z K.c., jeżeli umowa najmu nie określa terminów płatności czynszu, jest on płatny miesięcznie. W sytuacji, kiedy czynsz nie jest płatny miesięcznie, mają zastosowanie ogólne przepisy dotyczące najmu, czyli art. 673 § 2 K. c. Powyższe regulacje nie odnoszą się jednak do kwestii wypowiedzenia najmu zawartego na czas oznaczony. W praktyce przyjmuje się, że zastosowanie mieć będzie art. 673 § 3 K.c., zgodnie z którym jeżeli czas trwania najmu jest oznaczony, zarówno wynajmujący, jak i najemca mogą wypowiedzieć najem w wypadkach określonych w umowie. Przedsiębiorcy wynajmując np. lokal biurowy czy magazynowy, powinni przed zawarciem dokonać kalkulacji, co jest bardziej dla nich korzystne: zawarcie umowy na czas oznaczony czy nieoznaczony. Wydaje się, że bardziej trwałym stosunkiem prawnym jest zawarcie umowy najmu na czas oznaczony. Dzięki temu każda ze stron będzie mogła wypowiedzieć umowę tylko w przypadkach enumeratywnie wymienionych w umowie. Z tego też względu zarówno w interesie najemcy jak wynajmującego leży szczegółowe określenie zdarzeń, w których mogą oni umowę wypowiedzieć. Należy zwrócić uwagę na fakt, że jeżeli strony nie określą takich zdarzeń, umowa de facto będzie niemożliwa do rozwiązania, a strona będzie związana jej postanowieniami do czasu, na który umowa najmu została zawarta. Nie można zapomnieć jednak o pozytywnych aspektach umowy najmu zawartej na czas oznaczony, bowiem w takiej sytuacji najemca ma pewność, że do czasu zakończenia obowiązywania umowy, będzie mógł korzystać z lokalu, niezależnie od stosunków (często pozaprawnych) łączących go z wynajmującym. Z drugiej strony interesy wynajmującego są również zabezpieczone, gdyż najemca nie będzie mógł w dowolnym momencie wypowiedzieć umowy, a w związku z tym będzie płacił czynsz do czasu, w którym umowa z mocy jej postanowień wygasa. Z tego powodu przedsiębiorca powinien szczegółowo uregulować powyższe kwestie w umowie najmu. Jeżeli jednak przedsiębiorca uzna, że umowa najmu na czas nieokreślony będzie dla niego korzystniejsza, powinien ocenić, jakie terminy wypowiedzenia będą dla niego najbardziej korzystne. Nie można przy tym zapomnieć, że przeniesienie działalności gospodarczej (oczywiście w zależności od jej rozmiarów) jest bardzo czasochłonne i połączone jest z trudnościami organizacyjnymi. Okres wypowiedzenia powinien być określony w taki sposób, ażeby strona miała możliwość znalezienia kolejnego lokalu, gdzie będzie mogła przenieść swoją działalność. Należy mieć również na względzie, że częsta zmiana miejsca wykonywania działalności gospodarczej, jest dla przedsiębiorców w dłuższej perspektywie niekorzystna. Nie chodzi tu wyłącznie o koszty, jakie przedsiębiorca będzie musiał ponieść w związku z przeprowadzkami. Częsta zmiana miejsca prowadzenia działalności może budzić wobec potencjalnych klientów nieufność, co do sposobu działania przedsiębiorcy. Określenie odpowiednich terminów wypowiedzenia umowy najmu zawartej na czas nieoznaczony, leży również w interesie wynajmującego. W takiej sytuacji wynajmujący powinien tak obrać terminy wypowiedzenia, żeby miał czas na zawarcie kolejnej umowy najmu, a dzięki temu zachować płynność finansową. Pomimo powyższych unormowań, strony umowy najmu, niezależnie czy zawartej na czas oznaczony czy nie, mogą zawsze rozwiązać umowę za porozumieniem stron.
Popularność podpisu elektronicznego.
Pomimo, iż podpis elektroniczny został wprowadzony już ponad 6 lat temu, zastosowanie jego jest wciąż niewielkie. Stan ten może znacząco zmienić się dzięki możliwości składania deklaracji podatkowych za pomocą internetu. Możliwość rozliczania się z fiskusem drogą elektroniczną była możliwa od 16 sierpnia 2006r. Jednakże dokonywać je mogły firmy, których roczne przychody przekraczały 5 mln euro. Od 1 stycznia 2008r. e-deklaracje składać mogą składać wszystkie firmy, a katalog deklaracji podatkowych do 1 stycznia 2009r. zostanie powiększony do liczby 81. Aby firma mogła składać deklaracje podatkowe drogę elektroniczną musi uprzednio złożyć w urzędzie druk ZAW-E1, w którym wskaże osobę upoważnioną przez firmę do składania deklaracji drogę elektroniczną. Upoważniona osoba musi natomiast wysłać drogą elektroniczną druk ZAW-E2, zawierający zgodę tej osoby do składania deklaracji w imieniu podatnika. Rozliczanie firmy on-line jest możliwe dopiero po wydaniu przez właściwego naczelnika urzędu skarbowego zaświadczenia o możliwości składania deklaracji podatkowych drogą elektroniczną, które jest zobowiązany wydać w terminie miesiąca od otrzymania w/w druków. Oczywistą przesłanką składania e-deklaracji jest posiadanie kwalifikowanego podpisu elektronicznego. W moim mniemaniu, a także zdaniem praktyków jest to wymóg zbyt rygorystyczny, ponieważ do składania deklaracji podatkowych nie jest wskazana, aż tak dalekoidącą ochrona, którą zapewnia posługiwanie się kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
Niedogodnością popisu elektronicznego wynikającego z jego konstrukcji prawnej jest fakt, iż jest on przypisywany tylko jednej osobie. Nie jest to regulacja ułatwiająca funkcjonowanie firm. Wystarczy wyobrazić sobie, iż ów uprawniona osoba pójdzie na urlop, zachoruje, lub zostanie zwolniona i firma nie może złożyć e-deklaracji, lub dokonać innej operacji z wykorzystaniem popisu elektronicznego. Dlatego, też firmy próbują zabezpieczyć się przed tym stanem rzeczy przez zakupienie dwóch popisów elektronicznych. Jednakże wciąż główną przyczyną małej popularności podpisu elektronicznego jest wąskie spektrum jego zastosowań. O ile składanie deklaracji podatkowych drogą elektroniczną dla firm może okazać się niezwykle wygodne, to dla osób fizycznych rozliczających się z fiskusem tylko raz w roku koszt podpisu elektronicznego rzędu ok. 400 zł, oraz rocznej opłaty za aktywizacje popisu ok. 200 zł, a także procedura związana ze składaniem e-deklaracji może okazać się nieopłacalna. Możliwości zastosowania podpisu elektronicznego jest wciąż zbyt mało. Przyczyną jest mała aktywność ustawodawcy, ale także wciąż mała wiedza firm, a przede wszystkim osób fizycznych o podpisie elektronicznym i jego zastosowaniach. Nie małą rolę pełni tutaj fakt, iż wydawaniem kwalifikowanych popisów elektronicznych zajmuje się ograniczona liczba firm. Nie sprzyja to zarówno dostępności jak i cenie kwalifikowanych podpisów elektronicznych. Wszelako proces popularyzacji podpisu elektronicznego jest nieodwracalny. W dużej mierze ma na to wpływ wprowadzenie możliwości składania deklaracji podatkowych drogą elektroniczną, a także duże prawdopodobieństwo zliberalizowania obowiązku od 21 lipca 2008r. popisywania przez dokumentów ubezpieczeniowych składanych w ZUS-ie kwalifikowanym podpisem elektronicznym na rzecz zwykłego, wydawanego przez ZUS.