Czy pracodawca może zażądać odszkodowania jeśli pracownik (samorządowy) zepsuje sprzęt służbowy, np. komórkę, laptopa, samochód?
Zasadnicze uprawnienia i obowiązki pracowników samorządowych w zakresie prawa pracy określa ustawa z dnia 21 listopada 2008r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458). Przepisy tego aktu normatywnego nie regulują jednak zasad odpowiedzialności pracowników związanych z używaniem w toku pracy składników mienia pracodawcy, w szczególności zasad odpowiedzialności odszkodowawczej pracowników. W powyższym bowiem zakresie, na podstawie art. 43 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych, zastosowanie znajdą właściwe przepisy kodeksu pracy. Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy regulują przepisy art. 114-122 k.p. Przesłankami uzasadniającymi odpowiedzialność materialną pracownika za szkody wyrządzone pracodawcy są: – zaistnienie szkody, przy czym jej zakres sprowadza się do rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę, – bezprawne i zawinione (w formie umyślnej lub nieumyślnej) zachowanie się pracownika, – związek przyczynowy między bezprawnym i zawinionym działaniem lub zaniechaniem pracownika a zaistniałą szkodą. Niewykonanie lub nienależyte wykonanie jakiegokolwiek obowiązku pracowniczego, którego wynikiem jest szkoda pracodawcy, powoduje odpowiedzialność pracownika. Pracownik ponosi odpowiedzialność jedynie za własne zachowanie, którym wyrządził szkodę. Wina pracownika może przybrać postać winy umyślnej, to znaczy celowego zachowania zmierzającego do wyrządzenia szkody albo winy nieumyślnej, w postaci rażącego niedbalstwa lub niedołożenia należytej staranności względnie lekkomyślności. Pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną pracodawcy tylko w przypadku, gdy uchybienie obowiązkom pracowniczym pozostaje w normalnym związku przyczynowym z powstaniem szkody (art. 115 k.p.). Forma winy pracownika ma wpływ na wysokość odszkodowania. W przypadku nieumyślnej winy pracownika, odszkodowanie na rzecz pracodawcy ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, nie może ono przewyższać kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody. Jeżeli pracownik umyślnie wyrządził szkodę pracodawcy, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości. Należy podkreślić, że regulacja k.p. w zakresie szkody wyrządzonej pracodawcy będzie miała zastosowanie jedynie w przypadku, gdy szkoda jest następstwem działania lub zaniechania pracownika w ramach obowiązków, wynikających z łączącego strony stosunku pracy.
Czy przydzielając sprzęt służbowy można przenieść część odpowiedzialności za niego na pracownika?
Kodeks pracy poza odpowiedzialnością pracownika za szkodę wyrządzona pracodawcy, wprowadza szczególny reżim odpowiedzialności za mienie powierzone pracownikowi. Pracownik, któremu powierzono mienie z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia odpowiada, zgodnie z art. 124 § 1 i § 2 k.p., w pełnej wysokości za szkodę w tym mieniu.
Mieniem powierzonym pracownikowi są zgodnie z art. 124 § 1 pkt. 1 i 2 pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności, narzędzia i instrumenty lub podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze. Na podstawie art. 124 § 2 k.p. można powierzyć pracownikowi także inne mienie. W konsekwencji pracodawca może powierzyć pracownikowi np. telefon komórkowy lub laptop z obowiązkiem zwrotu.
Koniecznym warunkiem odpowiedzialności w omawianym reżimie jest powierzenie pracownikowi mienia. W przypadku sprzętu służbowego dla uznania, że doszło do powierzenia mienia wystarczy, według poglądów wyrażonych w orzecznictwie, pokwitowanie przyjęcia sprzętu przez pracownika. Przesłanki odpowiedzialności pracownika za powierzone mienie są tożsame z przesłankami określonymi w art. 114 – 115 k.p. Inaczej jednak rozkłada się ciężar dowodu zaistnienia przesłanek. Na podstawie art. 124 § 3 k.p. w zw. z art. 116 k.p. pracodawca jest zobowiązany wykazać fakt powstania szkody w mieniu powierzonym oraz jej wysokości. W zakresie pozostałych przesłanek tj. bezprawności, winy i związku przyczynowego między zawinionym działaniem lub zaniechaniem pracownika a szkodą, przepis art. 124 § 3 k.p. statuuje domniemanie zaistnienia wymienionych przesłanek. Pracownik może więc uwolnić się od odpowiedzialności za szkodę tylko wtedy, gdy wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności, wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia. Pracownicy mogą również na podstawie umowy przyjąć wspólną odpowiedzialność materialną za mienie powierzone im łącznie. W przypadku zawarcia umowy o wspólnej odpowiedzialności, każdy z pracowników odpowiada za szkodę w mieniu powierzonym w częściach określonych w umowie.