Prawo podatkowe może działać wstecz

Ustawa o podatku od spadków i darowizn obowiązująca do końca 2006 roku dopuszczała zwolnienie z tego podatku nabycie nieruchomości, jeżeli nabywca sprawował przez co najmniej dwa lata opiekę nad wymagającym takiej opieki spadkodawcą, na podstawie umowy zawartej z nim przed organem gminy. Przepisy te zostały zmienione 1 stycznia 2007 r. w aspekcie formalnym, warunkującym zwolnienie. Aby móc skorzystać ze zwolnienia, nie wystarczy samo zawarcie wspomnianej umowy. Dodatkową przesłanką jest konieczność sprawowania opieki przez okres dwóch lat od momentu podpisania umowy oraz wymóg zawarcia jej w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym.

PAWEŁ JABŁONOWSKI

dyrektor Departamentu Podatkowego Chałas i Wspólnicy Kancelaria Prawna Rodzi się pytanie, co w sytuacji, gdy nastąpi nabycie spadku u osoby, która zawarła umowę o opiekę jeszcze na gruncie stanu prawnego obowiązującego przed 1 stycznia 2007 r., zachowując wszelkie wymogi formalne uzyskania prawa do ulgi, wynikające z poprzednio obowiązującego stanu prawnego? Zasady dotyczące interpretacji przepisów, a także zasady logiczne nakazują sądzić, że taka zmiana nie powinna mieć wpływu na przypadki praw nabytych. Praktyka organów podatkowych wygląda niestety odmiennie. W swoich decyzjach potrafią one uznać, że zmiana przepisów, nawet w sytuacji, kiedy podatnik uzyskał w poprzednim stanie prawnym prawo do zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, nie uprawnia do zwolnienia od tego podatku. Ich zdaniem brak jest przepisów przejściowych, które umożliwiałyby przejście takich uprawnień, a stan prawny należy oceniać według momentu powstania obowiązku podatkowego.
Należy zauważyć, że przepisy ustawy zmieniającej ustawę o podatku od spadków i darowizn wskazują, które przepisy powinno się stosować do konkretnego stanu faktycznego, w odniesieniu do momentu nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych. Nie regulują one jednak kwestii, które przepisy należy stosować w odniesieniu do momentu spełnienia wymogu formalnego (podpisanie umowy o sprawowanie opieki przed organem gminy), o którym mowa wyżej, warunkującego zastosowanie ulgi. Wobec tego prawo do zastosowania ulgi powinno być oceniane z punktu widzenia momentu spełnienia przesłanek, warunkujących prawo do jej zastosowania, a więc przepisów obowiązujących do 31 grudnia 2006 r. Aspekt formalny stosowania przedmiotowej ulgi jest poza sferą powstania obowiązku podatkowego w tym podatku, czyli chwilą przyjęcia spadku. Przepisu przejściowego, który dotyczy momentu przejścia własności rzeczy i praw majątkowych, nie powinno się stosować do zdarzeń prawnych, takich jak zawarcie umowy o opiekę. Jest to już sfera spoza momentu powstania obowiązku podatkowego. Podejście prezentowane przez organy powodowałoby, że osoby, które zawarły takie umowy, musiałyby zmieniać ich formę po wejściu w życie znowelizowanych przepisów. W wielu przypadkach, mimo zmiany formy umowy, podatnicy mogliby nigdy nie uzyskać zwolnienia, bowiem okres dwóch lat od momentu dochowania właściwej formy nie zdążyłby upłynąć.
Prezentowane przez organy podatkowe podejście podważa poczucie bezpieczeństwa podatników oraz godzi w zaufanie do organów państwa działających przecież na podstawie przepisów prawa. Ponadto wprowadza wykładnię sprzeczną z podstawową zasadą prawa podatkowego niedziałania tego prawa wstecz. Jest oczywiste, że taki stan rzeczy nie może się utrzymać.