Z dniem 3 sierpnia 2009 r. weszły w życie znowelizowane przepisy Kodeksu Spółek Handlowych, implementujące do polskiego prawa reguły wynikające z Dyrektywy 2007/36/WE Parlamentu Europejskiego z dnia 11 lipca 2007 r. w sprawie wykonywania niektórych praw akcjonariuszy spółek notowanych na rynku regulowanym.
Wchodzące w życie przepisy w sposób znaczący, zwłaszcza dla spółek publicznych, zmieniły dotychczasową procedurę zwoływania oraz przeprowadzenia walnych zgromadzeń akcjonariuszy. Zmianie uległy m.in. warunki formalne ogłoszenia o walnym zgromadzeniu, terminy i sposoby jego udostępniania, ustalania akcjonariuszy z prawem do udziału w walnym zgromadzeniu spółki publicznej, procedury uzyskania i warunki formalne dokumentów uprawniających do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu, jak również sam sposób i możliwe formy przeprowadzenia walnego zgromadzenia. Wprowadzeniu nowych przepisów nie towarzyszyło jednak określenie reguł przejściowych i intertemporalnych, stosowanych w przypadku zaistnienia zdarzeń „na styku” obowiązywania uchylanych i nowych przepisów. W praktyce nasuwało się i dalej nasuwa zasadnicze pytanie, które przepisy należy stosować w przypadku, gdy ogłoszenie o walnym zgromadzeniu jest dokonywane przed dniem 3 sierpnia 2009 r., natomiast samo walne zgromadzenie odbywa się już po wejściu w życie nowych przepisów. Wątpliwości dotyczyły i ciągle dotyczą np. prawidłowej treści ogłoszenia o walnym zgromadzeniu, sposobu rejestracji i rodzaju dokumentów uprawniających akcjonariuszy do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu. Z punktu widzenia teoretyczno-prawnego istnieją trzy możliwości rozwiązania zaistniałego problemu. Zgodnie z pierwszym rozwiązaniem, do całego postępowania, obejmującego zarówno proces ogłoszenia oraz przeprowadzenia walnego zgromadzenia, zastosowanie winny mieć przepisy „stare” (obowiązujące do dnia 3 sierpnia 2009 r.). Walne zgromadzenie stanowi osobne od ogłoszenia o jego zwołaniu zdarzenie prawne, jednakże z uwagi na przyjętą w KSH konstrukcję prawną oba zdarzenia są ze sobą nierozerwalnie związane. Treść ogłoszenia o zwołaniu walnego zgromadzenia wpływa bezpośrednio na jego przebieg i sposób jego organizacji (chociażby uzyskanie dokumentów uprawniających do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu), w związku z czym przeprowadzenie obrad w oderwaniu od treści ogłoszenia może skutkować unieważnieniem podjętych na nim uchwał. Niestety, możliwość zastosowania do walnych zgromadzeń, których ogłoszenie o zwołaniu zostało opublikowane przed 3 sierpnia 2009 r., przepisów sprzed nowelizacji jest ograniczona z jednej strony brakiem stosownych uregulowań ustawowych (interpretacja przepisów przejściowych zawartych w dziale II KSH, w szczególności art. 620 KSH, nie daje podstaw prawnych do zastosowania takiego rozwiązania), z drugiej strony nie ma możliwości faktycznych (w systemie KDPW) realizacji poprzednio obowiązujących przepisów prawnych. Drugie rozwiązanie opiera się na założeniu, że zarówno do procesu zwoływania walnego zgromadzenia jak i samego walnego zgromadzenia będą miały zastosowanie przepisy nowe. Założenie to musi jednak zostać odrzucone z uwagi na naruszenie fundamentalnej zasady demokratycznego państwa prawnego, wyrażonej w art. 2 Konstytucji w związku z art. 87 ust. 1 Konstytucji stanowiącym, iż źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz.U. Nr 62, poz. 718, z późn. zm.), akty normatywne, zawierające przepisy powszechnie obowiązujące, ogłaszane w dziennikach urzędowych, wchodzą w życie po upływie czternastu dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określi termin dłuższy. W analizowanym przypadku, zmienione przepisy KSH wchodzą w życie z dniem 3 sierpnia 2009 r. i do tego dnia nie funkcjonują one w polskim systemie prawnym. Dlatego też do oceny każdego zdarzenia prawnego zaistniałego przed dniem 3 sierpnia 2009 r. powinny mieć zastosowanie przepisy obowiązujące w chwili jego zaistnienia. Wyklucza to stosowanie przyszłych i nieobowiązujących przepisów przed dniem, w którym stają się prawem powszechnie obowiązującym.
Ostatnie z proponowanych rozwiązań przewiduje stosowanie do oceny skutków zdarzeń prawnych przepisów obowiązujących w chwili wystąpienia poszczególnych zdarzeń. Rozwiązanie to, pomimo swojej niedoskonałości, spowodowanej oderwaniem od siebie czynności związanych z ogłoszeniem o zwołaniu walnego zgromadzenia oraz samego walnego zgromadzenia, wydaje się rozwiązaniem „kompromisowym”, posiadającym systemowe uzasadnienie prawne, aczkolwiek trudne w praktycznym zastosowaniu. Kierując się powyższym założeniem można przyjąć, że do oceny skutków poszczególnych zdarzeń cząstkowych będą miały zastosowanie przepisy obowiązujące w czasie ich dokonania, czyli do ogłoszenia o zwołaniu walnego zgromadzenia, które miały miejsce przed dniem 3 sierpnia 2009 r. będą miały zastosowanie przepisy obowiązujące przed dniem 3 sierpnia 2009 r., natomiast wszystkie czynności związane z organizacją i odbyciem walnego zgromadzenia, które mają miejsce od dnia 3 sierpnia dokonywane winny być w oparciu o znowelizowane zasady. Stanowisko takie ma uzasadnienie w przepisach przejściowych ksh. Art. 620 § 1 ksh stanowi, że do oceny skutków zdarzeń prawnych stosuje się przepisy obowiązujące w dniu, w którym zdarzenia te nastąpiły.
Powyższe rozwiązanie wyznacza kierunek interpretacji przepisów ksh dla rozstrzygania problemów intertemporalnych. Jakkolwiek, wobec niezwykle złożonej problematyki i różnorodności okoliczności faktycznych pojawiających się w całym procesie zwołania i odbywania walnych zgromadzeń, zakres problemów jakie wystąpiły po dniu 3 sierpnia 2009 r. w odniesieniu do spółek akcyjnych, które już rozpoczęły procedurę zwoływania i organizacji walnych zgromadzeń, okazuje się niezwykle trudny do rozstrzygnięcia w oparciu o ustalone reguły intertemporalne i każdy z aspektów wymaga każdorazowo indywidualnego podejścia. Problem jest tym bardziej doniosły, że zmiany przepisów dotyczą kwestii zasadniczych dla ważności walnego zgromadzenia i uchwał na nim podjętych. W oparciu o wyżej przedstawione stanowisko, można stwierdzić, że ogłoszenie o zwołaniu walnego zgromadzenia, które ukazało się przed 3 sierpnia 2009 r. spełnia warunki formalne ksh, jeżeli zawiera minimalną treść ogłoszenia określaną według dotychczas obowiązującego stanu prawnego. Niezawarcie w ogłoszeniu opublikowanym przed 3 sierpnia 2009 r. informacji zawartych w art. 4022 KSH nie powinno stanowić o wadliwości zwołania walnego zgromadzenia ze względu na niezachowanie wszystkich warunków formalnych dla treści ogłoszenia, gdyż podanie informacji zawartych w wyżej wymienionym artykule stało się obowiązkiem spółki publicznej dopiero od dnia 3 sierpnia br. Jakkolwiek, rozwiązanie takie nie jest pozbawione praktycznej niedoskonałości, ponieważ w ogłoszeniu takim akcjonariusze nie są np. informowani o tak podstawowej kwestii, jak informacji o dniu rejestracji uczestnictwa w walnym zgromadzeniu, czyli dniu według którego ustala się krąg akcjonariuszy uprawnionych do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu i szeregu innych informacji, które miały służyć ułatwieniu wykonywania praw korporacyjnych przez akcjonariuszy, nie wspominając już o tym, że informacje dotyczące dokumentów uprawniających do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu mogą okazać się nieaktualne.
Problematyczne może być również samo ustalenie kręgu akcjonariuszy uprawnionych do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu. Przykładowo, jeżeli termin walnego zgromadzenia przypada po dniu 3 sierpnia 2009 r., a akcjonariusz przed dniem 3 sierpnia uzyskał imienne świadectwo depozytowe, ale w czasie obowiązywania poprzednich przepisów, nie złożył go w spółce celem uzyskania prawa do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu, czy po dniu 3 sierpnia ma prawo legitymować się tym świadectwem depozytowym i ma prawo nabyć uprawnienie do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu na podstawie złożenia tego świadectwa depozytowego po dniu 3 sierpnia w spółce na 7 dni przed terminem walnego zgromadzenia? Z jednej strony można rozważyć wyżej wspomniany problem pod kątem ochrony praw nabytych akcjonariusza, który uzyskując takie imienne świadectwo depozytowe otrzymał potwierdzenie legitymacji do wykonywania uprawnień wynikających z akcji i może je skutecznie zrealizować po 3 sierpnia br. Z drugiej strony jednak, prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów warunkowane było złożeniem imiennego świadectwa depozytowego w spółce na 7 dni przed terminem walnego zgromadzenia. Niewykonanie tej czynności uniemożliwiało akcjonariuszowi wykonanie uprawnienia akcjonariusza do udziału w walnym zgromadzeniu. Podkreślić należy, że można przyjąć interpretację, że począwszy od 3 sierpnia br. uprawnienie akcjonariusza do udziału w walnym zgromadzeniu oceniane jest nie na podstawie złożenia imiennego świadectwa depozytowego na 7 dni przed walnym zgromadzeniem, a na podstawie tego, czy akcjonariusz posiadał akcje na 16 dni przed dniem walnego zgromadzenia. W związku z tym istnieje możliwość przyjęcia takiej interpretacji, że skoro przed dniem 3 sierpnia br. akcjonariusz nie złożył imiennego świadectwa depozytowego w spółce, nie nabył uprawnienia do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów. Po dniu 3 sierpnia br. taki akcjonariusz będzie uprawniony do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu o ile posiadał akcje na 16 dni przed terminem walnego zgromadzenia, bo tak nakazuje oceniać to zdarzenie nowo obowiązujący art. 4061 § 1 KSH. Może okazać się, że na 16 dni przed terminem walnego zgromadzenia akcjonariuszem była nie ta osoba, która otrzymała imienne świadectwo depozytowe. Czy taka osoba posiadająca akcje na 16 dni przed terminem walnego zgromadzenia może wystąpić o zaświadczenie w rozumieniu 4063 § 2 KSH, pomimo tego, że późniejszy akcjonariusz otrzymał na te same akcje imienne świadectwo depozytowe? – zdaniem KNF nie, ponieważ według oficjalnego stanowiska tego organu nie ma podstaw do wystawienia po 3 sierpnia 2009 r. imiennego zaświadczenia o prawie uczestnictwa w walnym zgromadzeniu na te same akcje, które objęte zostały imiennym świadectwem depozytowym wystawionym przed dniem 3 sierpnia 2009 r., gdyż te świadectwa, zdaniem KNF, zachowują swoją ważność. Wyżej przedstawiona jedna z możliwych interpretacji przepisów KSH wskazuje jednak na to, że imienne świadectwa depozytowe nie złożone w spółce przed 3 sierpnia 2009 r. tracą swoją ważność, w tym znaczeniu, że nie mogą być złożone w spółce po w/w dacie celem uzyskania uprawnień akcjonariusza do udziału w walnym zgromadzeniu, co staje się problematyczne zwłaszcza w sytuacji, gdy ten akcjonariusz nie był akcjonariuszem w tzw. „dniu rejestracji”.
Powyżej przedstawione wątpliwości obrazują niewielki wycinek problematyki związanej ze zmianą przepisów prawnych dotyczących zwoływania i odbywania walnych zgromadzeń. Wobec braku przepisów intertemporalnych, co należy ocenić jednoznacznie w sposób negatywny, oraz braku jednoznacznych wypowiedzi praktyki, jest to problem niezwykle dyskusyjny, wymagający gruntownej analizy skuteczności prawnej każdej z czynności podejmowanych w procesie zwoływania i odbywania walnych zgromadzeń.
