Udzielenie pełnomocnictwa daje prawo do zaciągania zobowiązań i nabywania praw w imieniu i na rzecz mocodawcy. Podmiot, który nie może osobiście zawrzeć umowy handlowej, może ustanowić dla siebie pełnomocnika. Powodem ustanowienia pełnomocnika może być także brak posiadania specjalistycznej wiedzy, niezbędnej do prowadzenia negocjacji dotyczących warunków zawieranej umowy.
Pełnomocnictwo oznacza uprawnienie do dokonywania czynności prawnych w imieniu i na rzecz mocodawcy wobec osób trzecich. Zakres udzielonego pełnomocnictwa określa sam mocodawca, chyba że wynika on z przepisów prawa. Oprócz woli mocodawcy zakres pełnomocnictwa może być kształtowany przez stosunek będący podstawą udzielenia pełnomocnictwa. Wskazać należy, że nieważność umowy kształtującej stosunek podstawowy pociąga za sobą nieważność pełnomocnictwa.
Przepisy prawa zasadniczo nie ograniczają wyboru osoby pełnomocnika. Pełnomocnikiem może być nawet osoba posiadająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych, czyli osoba mająca 13-18 lat oraz osoba częściowo ubezwłasnowolniona. Istotne jednakże jest, aby pełnomocnik działał w sposób jawny w stosunku do drugiej strony umowy.
Rodzaje pełnomocnictw
Zdecydowanie najszerszy zakres umocowania zawiera pełnomocnictwo ogólne, obejmujące swoim zakresem dokonywanie czynności zwykłego zarządu. Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności sporządzone na piśmie. W przypadku, w którym do zawarcia konkretnej umowy potrzebna jest szczególna forma, wówczas także pełnomocnictwo powinno być udzielone w formie przewidzianej dla tej umowy. Jeżeli zatem umowa dla swej ważności wymaga formy aktu notarialnego, pełnomocnictwo powinno być udzielone również w tej formie.
Możliwe jest również udzielenie pełnomocnictwa rodzajowego, obejmującego umocowanie do dokonywania określonego rodzaju czynności prawnych. Pełnomocnictwo rodzajowe może zostać udzielone do dokonania czynności prawnych określonego rodzaju, które przekraczają zakres czynności zwykłego zarządu, jak również do określonego rodzaju czynności zwykłego zarządu (np. zawieranie określonego rodzaju umów lub umów z określonymi podmiotami).
Wśród pełnomocnictw wyróżnia się dodatkowo pełnomocnictwo szczególne, obejmujące swoim zakresem umocowanie do dokonania w imieniu mocodawcy konkretnej, poszczególnej czynności prawnej, która przekracza zwykły zarząd, jak również upoważnienie do konkretnej czynności zwykłego zarządu.
Prokura
Pełnomocnictwem szczególnego rodzaju, udzielanego przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowemu wpisowi do rejestru przedsiębiorców jest prokura. Prokura swoim zakresem obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, w tym umocowanie do zawierania umów handlowych. W odróżnieniu od pełnomocnika, prokurentem może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Ponadto, dla swej ważności prokura powinna być udzielona na piśmie.
Ograniczenia pełnomocnictwa
Pełnomocnik co do zasady nie może być drugą stroną umowy, którą zawiera w imieniu mocodawcy. Obejmuje to również przypadek, w którym pełnomocnik reprezentuje obie strony umowy. Wyjątki od powyższej reguły obejmują sytuacje, gdy treść pełnomocnictwa wskazuje na to, że mocodawca wyraża wolę takiego upoważnienia pełnomocnika, a także gdy treść zawieranej umowy wyłącza możliwość naruszenia interesu mocodawcy. Pełnomocnik może reprezentować obie strony umowy, jeżeli się na to godzą, a nie zachodzi przypadek sprzeczności interesów.
Czynności rzekomego pełnomocnika
Zawarcie umowy z osobą podającą się za pełnomocnika, a nie mającą umocowania albo przekraczającą jego zakres, powoduje że czynność prawna jest niezupełna i wymaga potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta. Jeżeli jednak do ważności zawarcia umowy potrzebna była forma szczególna, potwierdzenie powinno nastąpić w takiej samej formie.
Odwołanie i wygaśnięcie pełnomocnictwa
Udzielone pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane. Wyjątek stanowi przypadek, w którym mocodawca zrzekł się prawa do odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Natomiast wygaśnięcie pełnomocnictwa co do zasady następuje z mocy samego prawa z chwilą śmierci mocodawcy lub pełnomocnika.
Po odwołaniu bądź wygaśnięciu pełnomocnictwa, pełnomocnik powinien zwrócić mocodawcy dokument pełnomocnictwa, co ma na celu wyeliminowanie możliwości zawierania umów lub dokonywania innych czynności przez osobę, która nie jest już do tego umocowana.
Podstawa prawna: Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964, nr 16, poz. 93, ze. zm.).