Nanotechnologia to jedna z najmłodszych, ale i najdynamiczniej rozwijających się gałęzi nauki i techniki zajmująca się wszystkim, co wiąże się z wytwarzaniem nanometrowej wielkości (nanometr = 1 milionowa część milimetra) przedmiotów. Nanotechnologia to sterowanie, tworzenie i stosowanie materiałów i struktur, urządzeń i systemów o nano-wymiarach. Dzięki budowaniu materiałów „atom po atomie”, technologia ta umożliwia uzyskiwanie nowych własności urządzeń i systemów poprzez ich miniaturyzację, większą szybkość bądź efektywność działania lub też umożliwia zintegrowanie nowych funkcji w tradycyjnych elementach urządzenia. Stwarza również możliwości wytwarzania nowych urządzeń o niespotykanych dotąd funkcjach. Pamiętać jednak należy, iż niezbędnym czynnikiem determinującym rozwój badań nad nanotechnologią, podobnie jak i innych dziedzin, jest odpowiednie finansowanie projektów badawczych, a sukces całościowy konkretnego projektu wymaga odpowiednich nakładów już w najwcześniejszym jego stadium, mimo, iż dla potencjalnych inwestorów może nie wydawać się jeszcze wystarczająco „interesujący”. Znamiennym jest, iż metody finansowania projektów biotechnologicznych oraz rynkowego ich wykorzystania są w wielu aspektach zbieżne z metodami odnoszącymi się do nanotechnologii. Jednocześnie proces rozwoju biotechnologii dowodzi, iż w celu praktycznego wykorzystania osiągnięć najnowszej nauki niezbędna jest odpowiednia pomoc prawna. Pomoc taka winna być świadczona już w początkowym stadium tworzenia nowego produktu, tj. począwszy od projektu badawczego.
W opracowaniach specjalistycznych wymienia się zwykle 4 etapy na „drodze” od badań do wypuszczenia gotowego produktu na rynek:
I. Projekty badawcze.
II. Projekty badawczo-wdrożeniowe.
III. Urynkowienie produktu nanotechnologicznego.
IV. Produkcja i sprzedaż produktu nanotechnologicznego.
Mając na uwadze powyższe etapy opracowywania i wdrażania projektu nanotechnologicznego można wyróżnić następujące etapy aktywności kancelarii współpracującej przy obsłudze takiego projektu:
I. Już na etapie projektu badawczego pojawia się możliwość (czy nawet, konieczność) „interwencji” prawnej, kiedy to zespół naukowy – po zrealizowaniu całości projektu, lub nawet jego części – musi mieć zapewnioną ochronę własności przemysłowej (w tym związaną ze zgłoszeniem patentowym). W literaturze podkreśla się, iż właściwe zabezpieczenie praw do określonego wyniku badawczego, warunkuje dalsze pomyślne wyniki.
II. Kluczowa jest prawna obsługa na etapie badawczo-wdrożeniowym. Bez jej udziału trudno wyobrazić sobie powodzenie całego projektu i jego skuteczną komercjalizację. Oferta kancelarii w sektorze nanotech obejmuje m.in.:
– zapewnienie skutecznej ochrony praw własności intelektualnej (zwłaszcza patentowej oraz znaków towarowych),
– pomoc w organizacyjnych przeobrażeniach grupy badawczej (utworzenie start up’u, spółek prawa handlowego),
– obsługę venture capital i innych środków finansowania,
– nawiązywanie kontaktów z innymi partnerami, – uwzględnianie zmian prawnych w zakresie m.in. zdrowia publicznego oraz bezpieczeństwa.
III. Na etapie urynkowienia produktu – podobnie jak w zakresie biotechnologii – konieczna będzie pomoc prawna w związku ze szczegółowymi regulacjami prawnymi warunkującymi wprowadzenie gotowego produktu na rynek. Właściwe działania prawne, w tym rejestracja czy uzyskanie zgody odpowiednich instytucji państwowych (jak w przypadku GMO, czyli genetycznie modyfikowanych organizmów), wymagają odpowiedniej pomocy prawnej m.in. w zakresie:
– doradztwa odnośnie wypełnienia wymogów zgodności, np. w prawie farmaceutycznym (kwestie certyfikacji produktów medycznych),
– pomocy w dalszych przekształceniach podmiotowych (połączenia spółek, tworzenie spółek akcyjnych),
– obsługi praw własności intelektualnej (w tym sprzedaż licencji innym firmom),
– obsługi środków kapitałowych.
IV. Ostatni etap – poza kontynuacją wyżej wymienionych działań prawnych – obejmuje kwestie związane m.in. z:
– obsługą papierów wartościowych emitowanych przez spółkę,
– doradztwem w zakresie prawa konsumenckiego, ze szczególnym uwzględnieniem regulacji dotyczących nowych – często niebezpiecznych – produktów, Zadania kancelarii przy świadczeniu obsługi prawnej projektów nanotechnologicznych można również wyróżnić z uwagi na kryteria poszczególnych obszarów prawnych, tj.: prawa własności intelektualnej, obsługi korporacyjnej, venture capital i innych sposobów finansowania, bezpieczeństwa i spełnienia innych wymów ustawowych. W zakresie prawa własności intelektualnej, konieczne jest opracowanie najlepszej dla konkretnego przypadku strategii (w tym strategii patentowej), która określi na tyle szeroki zakres praw wyłącznych, aby umożliwił on skuteczną ochronę wynalazku i przyciągnięcie inwestorów. Strategia taka winna jednocześnie określać podmiot tych praw (zwłaszcza w sytuacjach spornych: przy współdziałaniu odrębnych ośrodków, czy grup naukowych, itd.) oraz mieć na względzie pogodzenie konfliktu w przypadku tzw. overlapping patents (konieczność wypracowania odpowiednich cross-licences). Winna ona wreszcie gwarantować ochronę międzynarodową. Obsługa korporacyjna obejmuje natomiast przekształcenia organizacyjne w procesie komercjalizacji projektu nanotechnologicznego z uwzględnieniem specyfiki przedmiotu działalności. Ponieważ na każdym etapie projektu nanotechnologicznego konieczne jest pozyskiwanie środków finansowych niezbędna jest pomoc prawna przy pozyskiwaniu kapitału (zarówno ze środków publicznych, jak i od prywatnych inwestorów) oraz przy jego obsłudze. Wreszcie należy mieć na uwadze okoliczność, iż mimo, że regulacja ustawodawcza nowych technologii zawsze występuje z pewnym opóźnieniem, wszelkie inicjatywy i projekty ustawodawcze muszą być stale monitorowane aby podjąć działania przygotowawcze z odpowiednim wyprzedzeniem. Najwcześniej spodziewanymi obszarami regulacji będą kwestie ochrony środowiska oraz związane ze zdrowiem publicznym, bezpieczeństwem żywienia itp. Podobnie jeśli chodzi o zastosowanie nanotechnologii w medycynie czy kosmetyce, które wymusi odpowiednie regulacje. W dalszej kolejności należy spodziewać się specjalistycznego uregulowania postępowania z nano-cząsteczkami: ich produkcją, przechowywaniem, transportem, czy złomowaniem. Rola kancelarii w tym obszarze polegać będzie m.in. na informowaniu klientów o istniejących czy też projektowanych rozwiązaniach ustawowych, jak również na samym współuczestniczeniu w tworzeniu prawa.