W ostatnich latach na rynku obserwowany jest niepokojący trend skokowego wzrostu zadłużenia wśród przedsiębiorców operujących we wszystkich branżach, co jest szczególnie widoczne wśród małych i średnich przedsiębiorstw, dla których szczególnie dotkliwe są tzw. zatory płatnicze, czyli sytuacje, w których zleceniodawcy nie regulują na czas należności za dostarczone usługi, co prowadzi do dalszych opóźnień w płatnościach dla następnych podwykonawców. Takie opóźnienia w płatnościach są szczególnie powszechne w branży transportowej, gdzie opóźnienie zleceniodawcy dotyka dalszych spedytorów i przewoźników.
Warto wiedzieć, że ustawa z dnia 8 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 403; t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 893) daje wierzycielowi narzędzia pozwalające na skuteczne zmotywowanie kontrahenta do terminowej płatności, a także umożliwiające zminimalizowanie szkody powstałej w związku z opóźnieniem w płatności.
Wyższe odsetki
Na wstępie należy zasygnalizować, że dla transakcji handlowych Ustawa przewiduje specjalną – wyższą stawkę odsetek należnych wierzycielowi z tytułu opóźnienia dłużnika w zapłacie. Zgodnie z art. 4 pkt 3 Ustawy:
a) w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i ośmiu punktów procentowych,
– na dzień dzisiejszy 14,75% w skali roku;
b) w przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i dziesięciu punktów procentowych;
– na dzień dzisiejszy 16,75% w skali roku.
Dla porównania, stawka odsetek ustawowych to obecnie 10,25% w skali roku (art. 359 § 2 k.c.) , a odsetek ustawowych za opóźnienie 12,25% w skali roku (art. 481 § 2 k.c.).
PRZYKŁAD 1
W praktyce zdarza się, że wierzyciel błędnie oznacza zapłaty jakich odsetek oczekuje od dłużnika (np. ustawowe za opóźnienie zamiast ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych). Dla przykładu, zakładając, że dłużnik zapłacił wierzycielowi kwotę 100.000 PLN 30 dni po terminie, dla poszczególnych stawek odsetek:
| Odsetki | Kwota |
| Ustawowe (kapitałowe) | 842,47 |
| Ustawowe za opóźnienie | 1 006,85 |
| Ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych (dłużnik jest podmiotem publicznym będącym podmiotem leczniczym) | 1 212,33 |
| Ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych (dłużnik nie jest podmiotem publicznym będący podmiotem leczniczym) | 1 376,71 |
Różnica między odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych a odsetkami ustawowymi za opóźnienie to dodatkowe 369,86 PLN (co odpowiada dodatkowym 36,73 % pierwotnych odsetek). W zależności od liczby transakcji, ich wartości oraz czasu opóźnienia dłużnika, różnica pomiędzy dochodzonymi a możliwymi do dochodzenia odsetkami może się znacznie pogłębiać.
| Na co zwrócić uwagę? | W przypadku uzyskania zapłaty po terminie należne odsetki mogą zostać skapitalizowane i dochodzone jako odrębna należność, od której żądać można odsetek ustawowych za opóźnienie. Zazwyczaj skapitalizowanych odsetek dochodzi się na podstawie noty odsetkowej (ew. księgowej, czy obciążeniowej). W przypadku naliczenia odsetek w niewłaściwej (za małej) wysokości możliwe jest dochodzenie różnicy, jak przy zapłacie części należności. |
Autor: r. pr. Wojciech Országh, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy