Zakaz konkurencji w spółkach kapitałowych

Zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej uregulowany w art. 211 § 1 k.s.h. (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) oraz w art. 380 § 1 k.s.h. (spółka akcyjna) ma ograniczony zakres podmiotowy. Zakaz konkurencji w spółkach kapitałowych dotyczy tylko i wyłącznie członków zarządu tych spółek.

Zakaz konkurencji określony w powyższych artykułach obejmuje:
a) zakaz zajmowania się interesami konkurencyjnymi,
b) zakaz uczestniczenia w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestnictwa w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu,
c) zakaz udziału w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tek spółki, albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu. Zakaz ustanowiony w przepisach Kodeksu spółek handlowych nie definiuje pojęcia interesu konkurencyjnego. Jednakże w doktrynie przyjmuje się, iż pod tym pojęciem należy rozumieć interes pozostający w pewnym związku z działalnością innego podmiotu, najczęściej przedsiębiorcy. W odniesieniu do członków zarządu spółek kapitałowych pojęcie to obejmuje zarówno podejmowanie określonych działań konkurencyjnych wobec spółki, w której dana osoba pełni funkcję członka zarządu, jak również przekazywanie spółkom konkurencyjnym istotnych informacji dotyczących spółki, jej kontrahentów, czy też metod ich pozyskiwania. Działanie takie nie musi przynieść członkowi zarządu korzyści materialnej, może on podejmować takie działanie nieodpłatnie (np. umowa darowizny), a nawet będąc nieświadomym, że są to działania konkurencyjne wobec spółki.
Przykład: Spółka X podejmuje w danym okresie akcję reklamową bądź marketingową i jednocześnie członek zarządu tej spółki podejmuje taką samą lub bardzo podobną akcję samodzielnie albo działając z innym przedsiębiorcą lub w jego imieniu. Wskazane wyżej artykuły Kodeksu spółek handlowych oprócz pojęcia „interes konkurencyjny” wprowadziły również pojęcie „spółka konkurencyjna”, które również nie zostało zdefiniowane w Kodeksie spółek handlowych. Pod tym pojęciem należy rozumieć jakąkolwiek spółkę cywilną lub handlową mającą interesy konkurencyjne w stosunku do spółki, w której dana osoba pełni funkcję członka zarządu. Za spółki konkurencyjne należy więc uznać takie podmioty, które konkurują ze spółką, w której dana osoba pełni funkcję członka zarządu, np. w zakresie produkcji czy handlu, a więc w zakresie będącym przedmiotem działalności danej spółki. Zakaz konkurencji nie ma charakteru bezwzględnie obowiązującego, członek zarządu może zostać zwolniony z tego zakazu. W celu zwolnienia od zakazu członek zarządu musi uzyskać zgodę spółki na zajmowanie się interesami konkurencyjnymi oraz uczestnictwo w podmiotach gospodarczych. Za spółkę zezwolenia udziela organ, który został powołany do ustanowienia zarządu, chyba że umowa spółki (lub jej statut) upoważniła inny organ np. radę nadzorczą. Zezwolenie na prowadzenie działalności konkurencyjnej przez członka zarządu może być pełne lub ograniczone. Zezwolenie pełne pozwala na podejmowanie działalności konkurencyjnej przez członka zarządu bez ograniczenia czasowego i rodzajowego. Natomiast zezwolenie ograniczone może dotyczyć prowadzenia przez członka zarządu wyraźnie wskazanej działalności konkurencyjnej. Z praktyki powszechnie przyjętej wynika, iż uzyskanie zgody przez członka zarządu na prowadzenie działalności gospodarczej powinno nastąpić przed podjęciem pierwszej czynności konkurencyjnej. Kodeks spółek handlowych nie określa bezpośrednio skutków naruszenia zakazu konkurencji. Jednakże z przepisów wynika, iż naruszenie powyższego zakazu może narazić członka zarządu na odpowiedzialność odszkodowawczą wobec spółki za wyrządzoną jej szkodę na podstawie odpowiednio art. 293 k.s.h. (spółka z o.o.) lub art. 483 k.s.h. (spółka akcyjna). Ponadto naruszenie zakazu konkurencji może wywołać skutki organizacyjne. Obejmują one możliwość zawieszenia członka zarządu w pełnieniu funkcji, do czasu odstąpienia od prowadzonej działalności konkurencyjnej, a nawet do odwołania z pełnionej funkcji.