Czy burmistrz może wyznaczyć dowolnego pracownika do dyżuru w czasie sytuacji kryzysowej, np. pracownika działu kultury?
Przepisy ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. Nr 89, poz. 590 ze zm.) wskazują organy właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego oraz ich zadania i zasady działania w tej dziedzinie. W ww. ustawie przeczytać możemy m.in., że wójt, burmistrz, prezydent miasta jest zobowiązany zapewnić na obszarze gminy (miasta) w szczególności realizację zadania w zakresie całodobowego alarmowania członków gminnego zespołu zarządzania kryzysowego, a w sytuacjach kryzysowych zapewnić całodobowy dyżur w celu przepływu informacji. Ponadto wójt, burmistrz, prezydent miasta zobowiązany jest zapewnić realizację zadań stałego dyżuru na potrzeby podwyższania gotowości obronnej państwa. Mając powyższe na uwadze, należy uznać, że w celu realizacji zadań stałego dyżuru, wójt, burmistrz, prezydent miasta co do zasady może, w szczególności w sytuacjach kryzysowych, w drodze polecenia służbowego zobowiązać każdego podwładnego pracownika w danej jednostce samorządu terytorialnego do uczestniczenia w dyżurze.
Ile wynosi i w jakiej formie jest wypłacane wynagrodzenie pracowników pomagających sztabowi antykryzysowemu?
Ustawa o zarządzaniu kryzysowym nie wprowadza szczególnych uregulowań w zakresie wynagrodzenia pracowników samorządowych w związku z wykonywaniem zadań nałożonych na gminę niniejszą ustawą. Zatem do pracowników tych, wykonujących pracę w związku z sytuacją kryzysową, zastosowanie znajdą ogólne zasady wynagradzania opisane w:
• ustawie z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. nr 223, poz. 1458 ze zm.);
• rozporządzeniu Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U nr 50, poz. 398 ze zm.);
Nie możemy także zapomnieć, iż w jednostce samorządu terytorialnego funkcjonować powinien regulamin wynagradzania, który określa zasady wynagradzania pracowników w niej zatrudnionych. Regulamin wynagradzania może zawierać postanowienia fakultatywne, a w szczególności przyznawać prawo do dodatków z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań oraz zasady ich wypłaty.
Czy pracownik może pracować całą dobę, np. pełniąc dyżury, a jeżeli tak to w jaki sposób jest za to wynagradzany?
Podobnie jak w przypadku zasad wynagradzania, tak również w zakresie norm czasu pracy pracowników samorządowych przedmiotowa ustawa o zarządzaniu kryzysowym nie wprowadza żadnych szczególnych regulacji. W konsekwencji do czasu pracy pracownika samorządowego pełniącego dyżury, zastosowanie znajdą ogólne zasady opisane w ustawie o pracownikach samorządowych; w sprawach zaś nieuregulowanych tą ustawą zastosowanie znajdą przepisy Kodeksu pracy. W szczególności zatem, jeżeli wymagają tego potrzeby danego urzędu, np. związane z sytuacją kryzysową, pracownik jednostki samorządu terytorialnego na polecenie przełożonego wykonuje pracę w godzinach nadliczbowych, w tym w wyjątkowych przypadkach także w porze nocnej oraz w niedziele i święta. Zaznaczyć jednak należy, że ww. obowiązku nie stosuje się do kobiet w ciąży oraz, bez ich zgody, do pracowników samorządowych sprawujących opiekę nad osobami wymagającymi stałej pomocy lub opiekujących się dziećmi w wieku do ośmiu lat. Pracownikowi samorządowemu za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje, według jego wyboru, wynagrodzenie albo czas wolny w tym samym wymiarze, z tym że wolny czas, na wniosek pracownika, może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu. Wspomnieć ponadto należy, że pracownikowi samorządowemu z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań może zostać fakultatywnie przyznany dodatek specjalny.
Czy możliwe jest wysłanie pracownika w teren, np. do kontrolowania sytuacji?
Tak jak zostało wspomniane wcześniej, wójt, burmistrz, prezydent miasta jest zobowiązany na obszarze gminy (miasta) zapobiegać sytuacjom kryzysowym, przygotowywać i planować stosowne działania, reagować w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, czy też usuwać ich skutki. W konsekwencji w szczególności w sytuacjach kryzysowych wójt, burmistrz, prezydent miasta może w drodze polecenia służbowego zobowiązać podwładnego pracownika do wykonania stosownego zadania na obszarze gminy poza siedzibą danej jednostki samorządu terytorialnego.
Co z obowiązkiem i przeprowadzaniem szkoleń dot. zachowania w sytuacji kryzysowej? Kto jest za nie odpowiedzialny i w jakiej formie oraz zakresie powinny być przeprowadzane, jeżeli w ogóle są konieczne?
Zgodnie z przepisami ustawy o zarządzaniu kryzysowym wójt, burmistrz, prezydent miasta jest zobowiązany do zarządzania, organizowania i prowadzenia szkoleń, ćwiczeń i treningów z zakresu zarządzania kryzysowego. Organ wykonawczy gminy zadania nałożone ww. ustawą wykonuje przy pomocy komórki organizacyjnej urzędu gminy (miasta) właściwej w sprawach zarządzania kryzysowego. Organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego ma zatem całkowitą kompetencję do ustalania zakresu i formy przeprowadzania przedmiotowych szkoleń w taki sposób, aby umożliwiało to późniejszą realizację zadań nałożonych ustawą w określonych sytuacjach kryzysowych.
Kto może, a kto nie, pełnić dodatkowe dyżury bądź funkcje w trakcie sytuacji kryzysowej?
Zgodnie z przepisami ustawy o pracownikach samorządowych, jeżeli wymagają tego potrzeby danego urzędu, a za takie możemy uznać sytuację związane z pełnieniem dyżurów, o których mowa w ustawie o zarządzaniu kryzysowym, pracownika jednostki samorządu terytorialnego można w drodze polecenie przełożonego zobowiązać do wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych; w wyjątkowych przypadkach także w porze nocnej oraz w niedziele i święta. Jednakże obowiązku pracy w wymiarze ponadwymiarowym nie mają bezwzględnie kobiety w ciąży zatrudnione w danej jednostce samorządu terytorialnego. Natomiast pracownicy ww. jednostki sprawujący opiekę nad osobami wymagającymi stałej pomocy lub opiekujący się dziećmi w wieku do ośmiu lat muszą wrazić zgodę na pracę ponadwymiarową. Czy pracownikowi wykonującemu pracę w sztabie przysługują specjalne prawa lub przywileje?
Na jednostce samorządu terytorialnego spoczywa obowiązek podjęcia odpowiednich działań w zakresie zarządzania kryzysowego i stosownie reagować w związku z zaistniałą sytuacją. Dlatego też nie można wykluczyć możliwości podjęcia przez gminę odpowiednich czynności mających na celu np. zapobiegnięcie rozprzestrzenianiu się skutków związanych z sytuacją kryzysową. Trzeba jednak pamiętać, że ustawa o zarządzaniu kryzysowym nie przyznaje wprost żadnych „specjalnych praw” czy też „specjalnych przywilejów” gminie w związku z wykonywaniem zadań nałożonych przedmiotową ustawą. Dlatego też wszelkie działania podjęte przez gminę i jej pracowników muszą być zgodne z prawem i z zachowaniem zasady proporcjonalności w szczególności na styku organ – obywatel. Przykładem może być przepis art. 31b ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.), który przyznaje wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta kompetencję do zarządzenia ewakuacji ludności z obszarów bezpośrednio zagrożonych, jeżeli w inny sposób nie można usunąć bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia ludzi lub mienia. Podkreślić należy subsydiarność tej kompetencji. Wójt może z niej skorzystać tylko w ostateczności – jeżeli zaistniałego niebezpieczeństwa nie można zażegnać w żaden inny sposób.
Kto jest zwierzchnikiem pracownika sztabu?
Organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego na terenie gminy jest wójt, burmistrz, prezydent miasta. Zadania nałożone ww. ustawą wójt, burmistrz, prezydent miasta wykonuje przy pomocy komórki organizacyjnej urzędu gminy (miasta) właściwej w sprawach zarządzania kryzysowego. Ponadto organem pomocniczym wójta, burmistrza, prezydenta miasta w zapewnieniu wykonywania zadań zarządzania kryzysowego jest gminny zespół zarządzania kryzysowego. Organ wykonawczy danej jednostki samorządu terytorialnego określa w takim wypadku skład, organizację, siedzibę oraz tryb pracy gminnego zespołu zarządzania kryzysowego.