Wykorzystywanie cudzych materiałów

Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej jako „Ustawa”) ochroną objęte są jedynie te zdjęcia, które są utworami, tj. są przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze. Nie będą takimi np. fotografie dzieł sztuki, czy osobne fotografie, które przedstawiają wyłącznie inną fotografię. Zasadą jest, iż korzystanie z cudzego utworu wymaga zgody. Zgoda ta (licencja) musi koniecznie określać zakresy dozwolonego korzystania (tzw. pola eksploatacji). Powinna również określać miejsce korzystania i okres czasu na jaki zostało udzielone zezwolenie (art. 67 Ustawy), a przy braku takiego wskazania, uprawnienie obejmuje okres 5 lat i terytorium państwa, na którym biorący licencję ma swoją siedzibę (miejsce zamieszkania). Jednakże ustawodawca dopuścił korzystanie z cudzego utworu bez konieczności uzyskania zgody uprawnionego, w tamach tzw. dozwolonego użytku. Na mocy przepisu art. 23 ust. 1 Ustawy, „bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.” Przy czym korzystanie w granicach dozwolonego użytku obwarowane jest warunkiem podania imienia i nazwiska twórcy oraz źródła (art. 34 Ustawy). Ponadto użytek ten nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy (art. 35 Ustawy). Dodać należy, iż utwór rozpowszechniony to taki, który za zezwoleniem twórcy został już w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie. Dochodzi do tego głównie poprzez wprowadzenie utworu do obrotu, a więc udostępnienie publiczne poprzez sprzedaż egzemplarza lub oryginału tegoż utworu przez uprawnionego. Można stąd wnioskować, iż o konieczności i zakresie (czasowym i terytorialnym) uzyskania zezwolenia na korzystanie z fotografii będącej utworem będzie decydował przede wszystkim zakres i sposób korzystania z niej. Korzystanie z fotografii już rozpowszechnionej (w ramach wprowadzonego do obrotu egzemplarza kalendarza zawierającego fotografię), w zakresie własnego użytku (m.in. eksponowanie w mieszkaniu, przechowywanie wśród rzeczy osobistych, pokazywanie rodzinie czy znajomym) nie wymaga uzyskania żadnego zezwolenia, a takie korzystanie nie jest ograniczone w czasie. Natomiast, osoba, która chce korzystać z fotografii w zakresie szerszym niż dozwolony użytek (m.in. prowadzenia działalności gospodarczej), musi uzyskać zgodę na korzystanie z wyraźnym wskazaniem zakresu tego korzystania. Ustawodawca przychodzi tu z pomocą wskazując w art. 50 Ustawy przykładowe pola eksploatacji utworu, takie jak zwielokrotnianie utworu, wprowadzanie do obrotu, użyczenie i inne formy rozpowszechniania. Stąd, przy zawieraniu umowy licencji uwzględnić należy przede wszystkim zakres i sposób korzystania z utworu, które wymaga zgody uprawnionego. Te kwestie zaś zdeterminują jednocześnie okres i terytorium, w którym takie właśnie korzystanie będzie miało miejsce. Zatem, chcąc wprowadzić do obrotu utwór w postaci fotografii stanowiącej np. część kalendarza, a także chcąc ją rozpowszechniać (obrót egzemplarzami), korzystający z licencji powinien uzyskać zgodę uprawnionego na czas, w którym korzystający chce takie działania podejmować.