W praktyce gospodarczej coraz bardziej popularne są przedsięwzięcia polegające na współdziałaniu niezależnych od siebie podmiotów w celu realizacji określonych przedsięwzięć gospodarczych, np. wspólnej akcji marketingowej czy promocyjnej. Podatnicy często mają problem, w jaki sposób powinni kwalifikować dla potrzeb podatku VAT czynności wykonywane w ramach wspólnego przedsięwzięcia.
Zazwyczaj w takich sytuacjach każdy podmiot wykonuje część wspólnego zadania, co jednak nie jest związane z osiągnięciem bezpośredniej korzyści przez drugi podmiot. Mimo to, zdarza się, że organy podatkowe stają na stanowisku, że dochodzi do wzajemnego świadczenia usług o charakterze ekwiwalentnym (barter), opodatkowanego podatkiem VAT.
Opodatkowaniu podatkiem VAT podlega m.in. odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Co do zasady, świadczenie usług oznacza każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. Na gruncie tak skonstruowanych przepisów, czynności wykonywane przez strony na podstawie umowy wspólnego przedsięwzięcia nie powinny być traktowane jako odpłatne świadczenie usług. Świadczenie usług, jako czynność opodatkowana podatkiem VAT, występuje bowiem wówczas, gdy można wskazać osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, na rzecz której dana usługa jest świadczona. W przypadku wspólnego przedsięwzięcia żadna ze stron nie może być określana mianem usługodawcy, czy też konsumenta wzajemnej usługi. Kooperacja stron ma przecież na celu realizację wspólnego przedsięwzięcia, a świadczenia stron są wykonywane na rzecz realizacji wspólnego celu, a nie na rzecz siebie nawzajem. Każdy podmiot działa we własnym interesie, w celu osiągnięcia własnych korzyści i nie ma możliwości wskazania wynagrodzenia którejkolwiek ze stron wypłaconego przez drugą stronę.
W takim przypadku działania wykonywane przez współdziałające podmioty w ramach umowy wspólnego przedsięwzięcia nie powodują obowiązku na gruncie ustawy o VAT.
Taki pogląd przedstawił przykładowo NSA w wyroku z dnia 9 października 2008 r. (sygn. akt I FSK 291/08), wskazując, że „jeżeli współdziałanie (…) dotyczy wspólnego programu marketingowego, pomiędzy jego uczestnikami nie dochodzi do wzajemnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 (…), gdyż po pierwsze – nie da się ich racjonalnie wycenić, a po drugie – w przedsięwzięciu takim nie chodzi o wzajemne świadczenie usług pomiędzy uczestnikami działań kooperacyjnych, gdyż nie z tych działań osiągają „bezpośrednią i jasno zindywidualizowaną korzyść”, lecz z osiągnięcia wspólnego celu podjętej współpracy, nakierowanej na korzystne dla nich zachowanie osób trzecich (…).”
Ponadto, w ramach realizacji wspólnego przedsięwzięcia, strony mogą dodatkowo podejmować wspólnie szereg różnych działań promocyjnych mających na celu promocję działalności prowadzonej przez obie współpracujące strony, co nie oznacza, że działania takie należy traktować jako odpłatne świadczenie usług przez jedną stronę na rzecz drugiej. Jeśli bowiem zasadniczym celem kooperacji jest uzyskanie w wyniku skoordynowanych działań partnerów rezultatu o korzystnym dla obu współpracujących stron wymiarze ekonomicznym, a nie przysporzenie określonych korzyści sobie nawzajem, istnienie wzajemnych działań promocyjnych nie powinno skutkować koniecznością opodatkowania tych działań jako wzajemnych usług o charakterze ekwiwalentnym.
Takie stanowisko jest prezentowane w orzecznictwie sądów administracyjnych, m.in. wyrok WSA w Warszawie w z dnia 7 kwietnia 2010 r. (sygn. III SA/Wa 2151/09), wyrok NSA z dnia 23 kwietnia 2008 r. (sygn. I FSK 1788/07).