Panuje przekonanie, że jeżeli dany wzór umowy został już kiedyś sprawdzony przez prawnika, to znaczy, że treść umowy jest poprawna, i to nie tylko w chwili sprawdzenia tego wzoru, ale również będzie odpowiadała obowiązującym przepisom prawa w przyszłości. Takie założenie jest błędne.
Prawo się zmienia, nie tylko poprzez nowelizacje ustaw, lecz również poprzez wykładnię przepisów w orzecznictwie. Ponadto, zmieniają się realia rynku, a także wybór najodpowiedniejszych instrumentów mogących zabezpieczyć interes Klienta.
Brak weryfikacji niewskazany
Stosowanie wzorów umów poprzez automatyczne powielanie wcześniejszych wzorów bez uprzedniej weryfikacji ich poprawności i aktualności pod względem formalno-prawnym jest obarczone pewnym ryzykiem.
Przykładem ryzyka związanego z brakiem dostosowania dotychczasowych wzorów umów do zmian w obowiązującym prawie jest problem właściwego uregulowania kwestii odsetek. Od istotnej zmiany w tym zakresie minęło już ponad 6 miesięcy, jednak w praktyce, w przypadku opóźnienia kontrahenta w zapłacie, część podmiotów nadal posługuje się terminologią obowiązującą przed 1 stycznia 2016 roku.
Warto w związku z tym wskazać, że obecnie wyróżniamy następujące rodzaje odsetek w przypadku opóźnienia w zapłacie:
- odsetki ustawowe za opóźnienie:
- zostały uregulowane w art. 481 § 2 Kodeksu cywilnego;
- ich wysokość równa się sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych;
- poczynając od dnia 1 stycznia 2016 r. wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie wynosi 7% w stosunku rocznym, zgodnie z Obwieszczeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 stycznia 2016 r. w sprawie wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie.
- odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych:
- zostały uregulowane w ustawie z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych;
- ich wysokość równa się sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i ośmiu punktów procentowych;
- od dnia 1 stycznia 2016 r. do 31 grudnia 2016 r. ich wysokości wynosi 9,50% w stosunku rocznym, zgodnie z Obwieszczeniem Ministra Rozwoju z dnia 7 stycznia 2016 r. i 29 czerwca 2016 roku w sprawie wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych;
- odsetki maksymalne za opóźnienie:
- zostały uregulowane w art. 359 § 21 Kodeksu cywilnego;
- jest to maksymalna dopuszczalna przez obowiązujące prawo wysokość odsetek;
- nie mogą w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych:
- w przypadku odsetek ustawowych za opóźnienie stawka odsetek nie może w stosunku rocznym przekraczać 14% (art. 481 § 21 Kodeksu cywilnego);
- w przypadku odsetek ustawowych kapitałowych stawka nie może w stosunku rocznym przekraczać 10% (art. 359 § 21 Kodeksu cywilnego).
- odsetki umowne za opóźnienie
- wysokość odsetek ustalona przez strony, według określonej stopy procentowej;
- nie wyższej niż odsetki maksymalne za opóźnienie (pkt 3 powyżej).
Nie wszystkie odsetki są takie same
Należy też pamiętać, że mamy również odsetki ustawowe uregulowane w art. 359 § 2 Kodeku cywilnego, tzw. odsetki ustawowe kapitałowe. Poczynając od 1 stycznia 2016 r., wysokość odsetek ustawowych kapitałowych wynosi 5% w stosunku rocznym, zgodnie z Obwieszczeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 stycznia 2016 r. w sprawie wysokości odsetek ustawowych.
Podstawowa różnica pomiędzy odsetkami za opóźnienie a odsetkami kapitałowymi jest taka, że odsetki za opóźnienie należne są w przypadku nieterminowego uiszczania należności, a odsetki kapitałowe są formą wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału, różnica jest również w wysokości ich stawek.
Tak jak to zostało wspomniane powyżej, w przypadku zastosowania (np. w umowie czy w pozwie o zapłatę) błędnego nazewnictwa odsetek istnieje ryzyko uzyskania niżej kwoty odsetek.
Przykład:
W przypadku dochodzenia odsetek w okresie od 01.01.2016 – 01.07.2016 roku:
- Przy kwocie 10.000 zł, w przypadku odsetek:
- ustawowych za opóźnienie (7%) wysokość odsetek wyniosłaby 350,96 zł,
- ustawowych kapitałowych (5%) wysokość odsetek wyniosłaby 250,68 zł,
- Przy kwocie 1.000.000 zł, w przypadku odsetek:
- ustawowych za opóźnienie (7%) wysokość odsetek wyniosłaby 35.095,89 zł,
- ustawowych kapitałowych (5%) wysokość odsetek wyniosłaby 25.068,49 zł,
- Przy kwocie 100.000.000 zł, w przypadku odsetek:
- ustawowych za opóźnienie (7%) wysokość odsetek wyniosłaby 3.509.589,04 zł,
- ustawowych kapitałowych (5%) wysokość odsetek wyniosłaby 2.506.849,32 zł;
Ignorantia iuris nocet (nieznajomość prawa szkodzi), a to właśnie w interesie podmiotów obrotu gospodarczego winno być zabezpieczenie się przed ewentualną stratą, gdyż niesprecyzowanie rodzaju odsetek jakich się żąda, czy pomyłka w ich dookreśleniu, może w szczególności przynieść wymierną szkodę materialną przy czynnościach prawnych obejmujących wysokie świadczenia pieniężne, jak to zostało przedstawione w powyższym przykładzie.
Uwaga:
Warto śledzić na bieżąco wszystkie zmiany legislacyjne i orzecznictwo mogące zmieć znaczenie, co jest zdecydowanie czasochłonne i prawie niemożliwe do zrealizowania. Godne rozwagi jest, aby przed podpisaniem umowy zwrócić się do prawnika z prośbą o analizę jej prawidłowości pod kątem formalno-prawnym oraz indywidualizacji kontraktu i dostosowania go bezpośrednio do potrzeb Klienta, w tym zabezpieczenia jego interesów.
Autor:
Agnieszka Struk-Jaroć, radca prawny z kancelarii Chałas i Wspólnicy