Jednym ze sposobów wejścia na rynek rosyjski przez polskiego przedsiębiorcę jest nabycie udziału w rosyjskiej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Tego typu rozwiązanie może być jednak ograniczone, zarówno na poziomie ustawowym, jak i statutowym. Aby uniknąć ewentualnych trudności, należy na początku dokonać odpowiednich ustaleń.
Zgodnie z Ustawą federalną z dnia 8 lutego 1998 r. „O spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością” wspólnikom przysługuje prawo pierwszeństwa do nabycia udziału w kapitale zakładowym spółki. Otóż w przypadku zamiaru zbycia udziału osobie trzeciej, np. polskiemu przedsiębiorcy, wspólnik w pierwszej kolejności powinien przedstawić ofertę nabycia udziału pozostałym wspólnikom spółki, w drodze wysłania jej na adres spółki. Oferta powinna mieć formę pisemną. Wspólnicy mogą skorzystać z przysługującego im prawa pierwszeństwa do nabycia udziału w terminie trzydziestu dni od dnia przedstawienia oferty. Statut spółki (stanowiący odpowiednik umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w prawie polskim) może przewidywać dłuższy termin na realizację powyższego prawa. Ponadto nabycie udziału przez wspólnika może nastąpić za cenę nie wyższą niż cena zaproponowana osobie trzeciej. Ewentualnie statut spółki może z góry określać wysokość ceny nabycia udziału, którą wspólnik zamierzający skorzystać ze swojego prawa pierwszeństwa powinien zapłacić przy nabyciu udziału, niezależnie od wysokości ceny za ten udział zaproponowanej osobie trzeciej. Wynikają z tego następujące konsekwencje: otóż jeżeli statut spółki przewiduje cenę nabycia udziału, to cena nabycia udziału przedstawiona osobie trzeciej nie może być niższa od tej wskazanej w statucie dla pozostałych wspólników spółki. Ograniczenia na poziome statutowym
Jak wskazują postanowienia powyższej ustawy, statut spółki może przewidywać prawo pierwszeństwa spółki do nabycia udziału w przypadku, jeżeli wspólnicy spółki nie skorzystają ze swojego prawa pierwszeństwa. W przypadku jeżeli statut spółki określa takie prawo dla spółki, powinien on przewidywać także termin, w jakim wspólnicy spółki oraz spółka mogą skorzystać ze swojego prawa pierwszeństwa. Postanowienia te mają zatem charakter dyspozytywny. Dodatkowo statut spółki może z góry określać cenę nabycia udziału także dla spółki. Możliwość zbycia udziału osobie trzeciej może nastąpić wcześniej, przed upływem terminów na realizację prawa pierwszeństwa przez wspólników i spółkę, tj. w przypadku jeżeli wspólnicy spółki lub sama spółka na piśmie (wraz z notarialnym poświadczeniem podpisów) odmówili skorzystania z przysługującego im prawa do nabycia udziału. Jeżeli pozostali wspólnicy lub spółka tego nie uczynią, należy oczekiwać zakończenia terminów. Bezskuteczny upływ terminów ustawa traktuje jako równoznaczny z tym, że wspólnicy lub spółka nie skorzystali z przysługującego im prawa pierwszeństwa i osoba trzecia może nabyć udział w spółce. Ustawa wskazuje również, że w przypadkach w niej przewidzianych lub jeżeli statut spółki tak stanowi, zbycie udziału może być uzależnione od uprzedniej zgody wspólników spółki. Ponadto statut spółki może uzależniać zbycie udziału od zgody samej spółki. Wspólnicy spółki lub spółka mogą nie wyrazić zgody na zbycie udziału w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym dostarczone zostało na adres spółki stosowne zapytanie lub oferta. Statut spółki może jednak przewidywać inny termin. Bezskuteczny upływ terminu jest równoznaczny z wyrażeniem zgody na zbycie udziału.
Kolejna kwestia na drodze do nabycia udziału w rosyjskiej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, to forma czynności prawnej, której przedmiotem jest zbycie udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Otóż poza wyjątkami przewidzianymi w ustawie, wymagane jest zachowanie formy notarialnej dla tej czynności, pod rygorem nieważności. Konsekwencje niezastosowania się do ograniczeń
W przypadku zbycia udziału z naruszeniem prawa pierwszeństwa wspólników lub przewidzianego w statucie prawa spółki do nabycia udziału – jeżeli z prawa pierwszeństwa nie skorzystają wspólnicy – to wspólnicy ci lub spółka mogą zwrócić się do sądu rosyjskiego o przeniesienie udziału z nabywcy na spółkę. Z żądaniem tym mogą zwrócić się do sądu rosyjskiego w terminie trzech miesięcy, od kiedy uznali lub powinni byli uznać o przeniesieniu udziału na osobę trzecią. To samo dotyczy sytuacji zbycia udziału mimo odmowy pozostałych wspólników lub spółki na dokonanie tej czynności, wówczas gdy ich zgoda na zbycie udziału jest wymagana.
Powyższe rozwiązania przyjęte przez rosyjskiego ustawodawcę mogą wydawać się zniechęcające dla potencjalnego nabywcy udziału. Nie powinny jednak być tak odbierane. Otóż ich celem jest przede wszystkim ochrona interesów pozostałych wspólników spółki i samej spółki. Ustawodawca rosyjski niejako odgórnie stara się zabezpieczyć sytuację wspólników, którzy stawiani są przed możliwością wejścia do spółki nowego wspólnika, którego cele i zamiary nie muszą być im znane. Warto jednak zwrócić uwagę, iż ustawodawca rosyjski takich rozwiązań nie narzuca, większość z nich ma przecież charakter dyspozytywny i wcale nie musi znaleźć swojego odzwierciedlenia w statucie spółki. Ponadto ustosunkowanie się do powyższych ograniczeń w celu nabycia udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, w przyszłej perspektywie może okazać się dla polskiego przedsiębiorcy bardziej opłacalną i pewniejszą inwestycją niż zakładanie własnej działalności na rynku rosyjskim od zera. Polski przedsiębiorca, który zamierza nabyć udział w rosyjskiej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością powinien ustalić w pierwszej kolejności, czy statut spółki nie przewiduje żadnych dodatkowych obostrzeń związanych z uprawnieniem spółki do nabycia udziału przed osobą trzecią, oraz czy wspólnikom lub spółce nie przysługuje prawo do wyrażenia zgody na zbycie udziału. Dodatkowo należy liczyć się z możliwością skorzystania z prawa pierwszeństwa do nabycia udziału przez pozostałych wspólników. Ponadto zapobiegliwy przedsiębiorca powinien sam poczynić odpowiednie ustalenia, czy wspólnik, od którego nabywa udział, powziął wszystkie przewidziane przez prawo czynności dla możliwości zbycia udziału osobie trzeciej. Podstawa prawna: Ustawą federalną z dnia 8 lutego 1998 r. „O spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością” – a w miarę możliwości usuńmy jej długą nazwę z tekstu.