Tłumaczenie, przeróbka, adaptacja cudzych prac naukowych w celu przygotowania materiałów szkoleniowych w firmie jest opracowaniem cudzych utworów i podlega ochronie prawno-autorskiej.
Wiele osób prowadzących firmy wychodzi z założenia, że jeżeli dana praca naukowa została opublikowana to może być ona dowolnie wykorzystywana, gdyż staje się dobrem publicznym. Ogólnie dostępny dorobek naukowy (prace naukowe oraz określone koncepcje naukowe) można jednak wykorzystywać w ramach prowadzonej działalności gospodarczej tylko pod pewnymi warunkami.
Praca naukowa to utwór
Praca naukowa, w postaci określonych teorii, modeli, koncepcji naukowych, podlega ochronie stanowiąc przedmiot prawa autorskiego (utwór). Zgodnie z definicją zawartą w prawie autorskim, jego przedmiotem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. O tym, że pracę naukową można traktować jako utwór przesądza również art. 1 ust. 2 ustawy o prawie autorskim, który wśród utworów, będących przedmiotem prawa autorskiego wymienia tytułem przykładu m.in. utwory naukowe. Ochroną objęty może być jednak wyłącznie sposób wyrażenia. Nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne. To przykładowe wyliczenie wskazuje, że mogą pojawiać się dość istotne wątpliwości w określeniu zakresu chronionego i niechronionego tego rodzaju utworów. Sam fakt opublikowania (rozpowszechnienia) określonego dzieła naukowego oraz powszechność występowania w literaturze naukowej i popularyzatorskiej określonych koncepcji naukowych nie decyduje o wejściu tego dorobku do domeny publicznej i dowolnego z nich korzystania w działalności gospodarczej.
Kiedy korzysta z ochrony
Decydujące w tym zakresie będzie przesądzenie o twórczym charakterze określonych elementów dzieła naukowego i naukowej koncepcji. Trzeba wiec ustalić w jakim zakresie mamy do czynienia jedynie z nie podlegającymi ochronie ideami, a od jakiego momentu można mówić o sposobie wyrażenia, podlegającym prawom wyłącznym. Precyzyjne rozgraniczenie tych dwóch sfer jest niezwykle skomplikowane pod względem prawnym. Aby konkretny wytwór działalności człowieka mógł być uznany za przedmiot prawa autorskiego konieczne jest spełnienie przez niego określonych przesłanek, zdefiniowanych w przepisach prawa, a doprecyzowanych w doktrynie prawniczej. Tym samym też, aby określony element szeroko rozumianej pracy naukowej mógł zostać objęty ochroną prawno-autorską, musi spełniać, pomimo swojej często praktycznej funkcji, przesłanki oryginalności oraz indywidualności.
Opracowanie dla potrzeb firmy
Inną kwestią jest opracowanie, a następnie wykorzystywanie w działalności gospodarczej rożnego rodzaju utworów na bazie tekstów naukowych ( np. materiałów szkoleniowych). Są to tzw. utwory zależne w rozumieniu art. 2 ust. ustawy o prawie autorskim. Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. Uznaje się tym samym, iż samo stworzenie opracowania nie wymaga zgody autora (autorów) dzieła pierwotnego, Co więcej, na rzecz twórcy opracowania powstaje w sposób pierwotny, tj. z chwilą stworzenia opracowania, prawo autorskie do takiego opracowania. Nie przysługują mu z kolei jakiekolwiek prawa w odniesieniu do dzieła pierwotnego. Jednakże, rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego, chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. Wykorzystując niektóre elementy, które mogą wydawać się nie chronionymi prawem, narażamy się na duże ryzyko naruszenia w tym zakresie praw wyłącznych osób trzecich.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.)
dr Bogdan Fischer radca prawny i partner w Kancelarii prawnej Chałas i Wspólnicy
INFO Zakres ochrony prawno-autorskiej
Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:
1. akty normatywne lub ich urzędowe projekty,
2. urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,
3. opublikowane opisy patentowe lub ochronne,
4. proste informacje prasowe.
Liczba
5 lat – po takim czasie twórca utworu pierwotnego może cofnąć zezwolenie na wykorzystanie jego dzieła w opracowaniu, gdy nie zostało ono rozpowszechnione