Jakie uprawnienia mogą przysługiwać w praktyce użytkownikowi akcji?

Wśród uprawnień przysługujących akcjonariuszowi w stosunku do akcji należy wymienić m. in. możliwość obciążenia akcji użytkowaniem, tj. ograniczonym prawem rzeczowym, które uprawnia do używania i pobierania pożytków z rzeczy (prawa).

Stosownie bowiem do art. 265 § 1 Kodeksu cywilnego przedmiotem użytkowania mogą być także prawa. Jednocześnie, Kodeks spółek handlowych dopuszcza wprost możliwość obciążenia akcji użytkowaniem. W razie obciążenia akcji prawem użytkowania, podstawowym uprawnieniem przysługującym użytkownikowi będzie prawo do dywidendy. W doktrynie przyjmuje się jednak, iż strony mogą w drodze umowy rozszerzyć uprawnienia użytkownika także na prawo poboru lub prawo do tzw. kwoty likwidacyjnej (tj. majątku pozostałego po likwidacji spółki).

Strony mogą przewidzieć także, iż użytkownik może wykonywać prawo głosu z akcji imiennej pod warunkiem dokonania w księdze akcyjnej wzmianki o ustanowieniu użytkowania i o upoważnieniu użytkownika do wykonywania prawa głosu. Należy jednak pamiętać, iż statut może zakazywać przyznawania prawa głosu użytkownikowi akcji albo może uzależnić przyznanie takiego uprawnienia od zgody określonego organu spółki (art. 340 § 2 Kodeksu spółek handlowych).

Istotne znaczenie ma fakt, iż na mocy art. 341 § 2 Kodeksu spółek handlowych, użytkownikowi akcji przysługuje żądanie dokonania przez zarząd wpisu do księgi akcyjnej o ustanowieniu na akcji (akcjach) użytkowania. Przy czym, użytkownik może żądać również ujawnienia, że przysługuje mu prawo wykonywania prawa głosu z obciążonej akcji.

Warto także pamiętać, iż zgodnie z art. 340 § 3 Kodeksu spółek handlowych, w okresie, gdy akcje spółki publicznej, na których ustanowiono użytkowanie, są zapisane na rachunku papierów wartościowych prowadzonym przez podmiot uprawniony zgodnie z przepisami o obrocie instrumentami finansowymi, prawo głosu z tych akcji przysługuje akcjonariuszowi. W konsekwencji, wyłączona będzie możliwość wykonywania przez użytkownika prawa głosu z akcji, jeśli akcje zapisane będą na rachunku papierów wartościowych.