Owocem dyżurów eksperckich organizowanych przez „Dziennik Gazetę Prawną”, są publikowane na łamach gazety porady, będące odpowiedziami na wybrane pytania czytelników. Ostatni dyżur poświęcony był karom porządkowym. Na pytania odpowiadał mecenas Paweł Kisiel z Departamentu Prawa Pracy w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy. Informacje o datach kolejnych dyżurów znajdą Państwo na stronach DGP. 1. Pracownik pobił w pracy swojego współpracownika. Pracodawca wymierzył mu za to karę pieniężną. Czy miał do tego prawo?
Zdecydowanie nie. Kodeks pracy przewiduje trzy rodzaje kar porządkowych: upomnienia, nagany oraz pieniężną. Ze względu na przesłanki ich stosowania można podzielić je na dwie kategorie: kary upomnienia i nagany oraz karę pieniężną. Katalog przesłanek wymierzenia dwóch pierwszych kar jest zdecydowanie szerszy niż w przypadku kary pieniężnej, co oznacza, że zachowań, za jakie można wymierzyć dwie pierwsze kary jest o wiele więcej niż tych kwalifikujących się do wymierzenia kary pieniężnej. Kodeks pracy mówi bowiem, że za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bhp lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy – pracodawca może również stosować karę pieniężną. Katalog kar porządkowych jest katalogiem zamkniętym, a wymierzanie innej kary rodzi odpowiedzialność za wykroczenie. Przepisy regulujące odpowiedzialność porządkową nie mogą być również wykładane rozszerzająco, dlatego w omawianej sytuacji pracownikowi nie może zostać wymierzona kara pieniężna. Podstawa prawna: Art. 108 par. 2, art. 281 par. 1 pkt 4 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21. poz. 94 z późn. zm.) 2. Pracownik miał obowiązek podczas pracy korzystać ze środków ochrony indywidualnej, ale nie robił tego. Pracodawca nałożył na niego karę nagany. Czy zgodnie z prawem?
Pracodawca mógł wymierzyć wskazaną karę porządkową. Katalog zachowań pracowniczych uprawniających pracodawcę do wymierzenia kary upomnienia i nagany jest szerszy niż w przypadku kary pieniężnej. Pracodawca może je stosować za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bhp, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności. Łamanie przez pracownika np. obowiązku noszenia odzieży ochronnej jest naruszeniem przepisów bhp. Pamiętać należy, że oprócz zaistnienia przesłanki w postaci przewinienia pracownika, konieczne jest także zachowanie wymogów proceduralnych stosowania kar porządkowych. Kara nie może być zastosowana po upływie dwóch tygodni od powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie trzech miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. Dodatkowo kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika. Podstawa prawna: Art. 108 par. 2, art. 109 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21. poz. 94 z późn.zm.) 3. Pracodawca umożliwił pracownikom korzystanie z kuchni pracowniczej i jej wyposażenia. Pracownik niechcący zbił drogą filiżankę. Pracodawca dal mu upomnienie, grożąc też potrąceniem z pensji. Czy mógł tak postąpić?
Zniszczenie mienia pracodawcy, bo tak należałoby zakwalifikować działanie pracownika, nie mieści się we w przesłankach stosowania kary upomnienia. Pracodawca nie mógł zatem zastosować takiej kary, bowiem odpowiedzialność materialna pracowników wobec pracodawcy została uregulowana odrębnie od odpowiedzialności porządkowej pracowników. Można nawet powiedzieć, że są to dwie odrębne instytucje prawa pracy i odrębne reżimy odpowiedzialności. Bez zgody pracownika, pracodawca nie będzie mógł również potrącić pracownikowi równowartości filiżanki z wynagrodzenia za pracę. Można mieć wątpliwości, czy za stłuczenie filiżanki pracownik ponosić będzie pracowniczą odpowiedzialność odszkodowawczą. Zgodnie z art. 114 k.p. pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według zasad określonych w dziale V, roz. I k.p. Wątpliwe jest, aby owo stłuczenie filiżanki nastąpiło wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, choć można również bronić poglądu, że pracownik naruszył podstawowy obowiązek chronienia mienia zakładu pracy. Podstawa prawna: Art. 108 par. 1, art. 114 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21. poz. 94 z późn. zm).