Dereglamentacja w pośrednictwie

Aktualnie trwają prace nad ustawą o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców, która z założenia doprowadzić ma do zwiększenia swobody gospodarczej oraz do stworzenia przyjaznego środowiska dla inicjatyw obywateli. Będzie to pierwsza od wielu lat tak obszerna zmiana prawa gospodarczego – projekt zakłada zmianę ponad 80 ustaw!

Jednym z podstawowych założeń projektu jest tzw. dereglamentacja działalności gospodarczej, czyli ograniczenie wymogu uzyskiwania licencji, koncesji, zezwoleń, pozwoleń oraz innych tego typu ograniczeń swobody przedsiębiorczości, występujących obecnie aż w 129 ustawach.

W ramach nowelizacji zmienione zostaną między innymi zasady prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego, czyli działań agentów i brokerów ubezpieczeniowych (ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym). Nie będą to zmiany rewolucyjne, ponieważ działalność ta nadal będzie w pewnym zakresie reglamentowana. Wprowadzenie proponowanych ułatwień dla pośredników wychodzi jednak naprzeciw nowoczesnej organizacji ubezpieczeń gospodarczych, w których pośrednik ubezpieczeniowy pełni coraz istotniejszą rolę w relacji pomiędzy zakładem ubezpieczeń a ubezpieczonym klientem. W związku z dużą liczbą firm ubezpieczeniowych i konkurencyjnością ich ofert zwłaszcza broker ubezpieczeniowy jest postacią, bez której obecnie trudno sobie wyobrazić funkcjonowanie ubezpieczeń dotyczących działalności gospodarczej. Jeśli więc wynikiem nowelizacji będzie zwiększenie liczby brokerów i poszerzenie ich oferty, to z pewnością skorzystają na tym przedsiębiorcy potrzebujący profesjonalnej pomocy w poszukiwaniu optymalnej ochrony ubezpieczeniowej.

Zakładana zmiana przepisów wpisuje się także w proces dostosowywania krajowego porządku prawnego do regulacji wspólnotowych. Chodzi o tzw. Dyrektywę IMD z 9 grudnia 2002 r. Nakłada ona na państwa członkowskie UE obowiązek uregulowania pośrednictwa ubezpieczeniowego w taki sposób, aby działalność tę prowadziły jedynie osoby zarejestrowane, ale jednocześnie bez utrudniania dostępu zagranicznym pośrednikom do rynków krajowych. Zgodnie z zasadami przewidzianymi dyrektywą na podstawie rejestracji we własnym kraju pośrednik ubezpieczeniowy otrzymuje możliwość świadczenia takich samych usług w innym państwie unijnym. Uzyskanie statusu pośrednika ubezpieczeniowego jest co prawda obwarowane posiadaniem odpowiednich kwalifikacji zawodowych, jednakże brak jest wśród nich obowiązku uzyskiwania zezwolenia na prowadzenie takiej działalności.

Obecnie działalność brokerska może być prowadzona wyłącznie po uzyskaniu zezwolenia wydawanego przez Komisję Nadzoru Bankowego. Kandydat na brokera powinien spełniać określone przez ustawę warunki (np. przynajmniej średnie wykształcenie, niekaralność, 3-letnie doświadczenie zawodowe), a także złożyć egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych. Wśród przesłanek wydania zezwolenia znajduje się również zapis wymagający, aby kandydat „dawał rękojmię należytego wykonywania działalności brokerskiej”, co przynajmniej teoretycznie pozwala na dużą uznaniowość w podejmowaniu decyzji przez Komisję.

Nowelizacja nie przewiduje istotnych zmian co do warunków, jakie będzie musiał spełnić kandydat na brokera. Pozostawiono wymóg egzaminu, a także obiektywne kryteria, takie jak określone wykształcenie, okres doświadczenia zawodowego itp. Usunięto natomiast nieostre kryterium odnoszące się do rękojmi należytego wykonywania działalności. Najistotniejsza zmiana polega natomiast na tym, że prowadzenie działalności brokerskiej wymagało będzie, nie jak dotychczas zezwolenia, a jedynie wpisu do rejestru brokerów. Likwidacja zezwoleń wiąże się również z tym, że uzyskanie uprawnień do prowadzenia działalności brokerskiej będzie tańsze – zamiast 1 087 zł opłaty skarbowej za wydanie zezwolenia broker zapłaci tylko 110 zł za wpis na listę brokerów.

Zmianom tym towarzyszyć będzie również przeniesienie zasad przeprowadzania egzaminu na brokera z Rozporządzenia Ministra Finansów z 2003 r. do ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym. Zasady przeprowadzania egzaminów na brokera są przedmiotem krytyki od wielu lat i to właśnie egzamin postrzegany jest jako główna przeszkoda w podjęciu działalności brokerskiej. Jak wynika z uzasadnienia nowelizacji przeniesienie tych zasad z Rozporządzenia do ustawy ma z założenia spowodować „zwiększenie transparentności zasad prowadzenia egzaminów”.

Przy okazji przenoszenia zasad przeprowadzania egzaminów do ustawy dokonano bardzo niewielu zmian, więc konstrukcja samego egzaminu oraz sposób jego przeprowadzania w zasadzie się nie zmienią. Modyfikacją, która najbardziej rzuca się w oczy, jest zmiana ilości punktów potrzebnych do zaliczenia egzaminu – obecnie jest to 75 punktów (na 100 możliwych), a po wprowadzeniu nowelizacji ma to być 80 punktów, również na 100 możliwych do uzyskania. Wydłużono natomiast czas egzaminu z 2 do 3 godzin, co być może stało się powodem podwyższenia minimum punktowego. Egzamin będzie organizowany cztery razy w roku, a nie jak dotychczas tylko dwa razy. Niestety w uzasadnieniu ustawy brak jest wyjaśnienia przyczyn dla wprowadzenia zmian w sposobie przeprowadzenia egzaminu. Co ciekawe, treść tych zmian odpowiada pierwotnej treści Rozporządzenia, sprzed nowelizacji z 2005 r. Dlatego trudno się oprzeć wrażeniu, że nie jest to intencjonalna zmiana, a tylko omyłkowe odwołanie się do nieaktualnej wersji Rozporządzenia.

Podsumowując, można powiedzieć, że proponowane w nowelizacji zmiany są krokiem w dobrym kierunku, niemniej jednak można mieć wątpliwości, czy w praktyce przełożą się na realne zmniejszenie barier w dostępie do zawodu. Wydaje się, że nowelizacja będzie miała wymiar jedynie formalny i nie wpłynie istotnie na rynek usług ubezpieczeniowych. Wskazana nowelizacja jest dopiero w fazie projektu, zatem ostateczny kształt przepisów może odbiegać od wersji opisanej powyżej, zwłaszcza że nie jest to jedyny opracowywany obecnie projekt zmian do ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym. Natomiast zgłaszane postulaty idą znaczenie dalej niż analizowana nowelizacja – Stowarzyszenie Polskich Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych postuluje nawet, aby działalność brokerską uregulować zupełnie odrębną ustawą i zawód brokera ukształtować jako zawód zaufania publicznego.

Podział pośredników ubezpieczeniowych, czyli podmiotów świadczących usługi w zakresie wykonywania za wynagrodzeniem czynności faktycznych lub czynności prawnych związanych z zawieraniem lub wykonywaniem umów ubezpieczenia.

  • agent ubezpieczeniowy – przedsiębiorca prowadzący działalność agencyjną, polegającą głównie na pozyskiwaniu klientów dla danego ubezpieczyciela, działający w imieniu lub na rzecz ubezpieczyciela. W ramach zawodu agenta występuje również zawód multiagenta ubezpieczeniowego – tj. przedsiębiorcy prowadzącego działalność agencyjną w imieniu lub na rzecz kilku ubezpieczycieli jednocześnie. Nie może jednocześnie świadczyć usług brokerskich.
  • broker ubezpieczeniowy – przedsiębiorca prowadzący działalność brokerską, polegającą na działaniu w imieniu lub na rzecz osoby szukającej ochrony ubezpieczeniowej. Od agenta i multiagenta odróżnia się głównie tym, że reprezentuje interesy swojego klienta, nie zaś ubezpieczyciela, uwzględniając ofertę dowolnych ubezpieczycieli. Nie może jednocześnie świadczyć usług agencyjnych. Zakres usług brokera może obejmować kompleksowe czynności związane z procesem ubezpieczenia – od identyfikacji potrzeb klienta, poprzez analizę rynku i przedstawienie ofert wraz z rekomendacją, negocjacje z ubezpieczycielem i podpisanie umowy, aż do monitoringu zawartej umowy oraz usług dotyczących likwidacji szkód.