Czy można dochodzić zadośćuczynienia za szkody moralne związane z nieudaną wycieczką?

Coraz więcej klientów niezadowolonych z zakupionej usługi turystycznej pragnie dochodzić od organizatorów turystyki (najczęściej biur podróży) nie tylko odszkodowania w postaci zwrotu ceny imprezy turystycznej oraz poniesionych dodatkowych kosztów, ale i zadośćuczynienia za zmarnowany urlop. Czy jednak dochodzenie odszkodowania za szkody niemajątkowe powstałe wskutek nieudanych wakacji może zakończyć się sukcesem?

Jeśli chodzi o możliwość dochodzenia odszkodowania z tytułu szkód majątkowych, to nie budzi ona jakichkolwiek wątpliwości – wynika bowiem z ogólnych zasad kontraktowych (w szczególności z artykułu 471 Kodeksu cywilnego). Zasady te modyfikuje w pewnym zakresie ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych. Przy czym, najbardziej istotna jest tu możliwość ograniczenia przez organizatora turystyki, w umowie z klientem, odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie usług w czasie imprezy turystycznej – do dwukrotności ceny imprezy turystycznej względem każdego klienta (art. 11b ust. 3 ustawy o usługach turystycznych).

Inaczej kształtuje się natomiast kwestia dochodzenia przez uczestnika imprezy turystycznej zadośćuczynienia, tj. naprawienia szkody niemajątkowej, którą poniósł w związku z nieudaną imprezą turystyczną. Z tego rodzaju szkodą będziemy mieli do czynienia w przypadku „zmarnowania urlopu”, np. wskutek zakwaterowania turysty w pokoju o znacznie niższym standardzie w porównaniu z ofertą, czy też nieodbycia się wycieczek lub atrakcji, na które turysta liczył, wykupując daną ofertę. W takiej bowiem sytuacji turysta, obok szkody majątkowej, może ponieść także szkodę niemajątkową. Jednakże, zgodnie z utrwaloną do niedawna w polskim orzecznictwie praktyką, w przypadku odpowiedzialności kontraktowej, tj. dotyczącej niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, wyłączona jest możliwość dochodzenia odszkodowania z tytułu poniesionych szkód niemajątkowych.

Powyższe uległo jednak zmianie wskutek orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 12 marca 2002 r. w sprawie S. Leitner v. TUI Deutschland GmbH & Co. KG, C 168/00, w którym to Trybunał uznał, iż art. 5 Dyrektywy Rady z dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek (90/314/EWG) należy interpretować jako przyznający, co do zasady, konsumentom prawo do zadośćuczynienia za szkodę niematerialną wynikającą z niewykonania lub nienależytego wykonania usług stanowiących zorganizowane wakacje. Istotnym jest, iż właśnie ustawa o usługach turystycznych implementuję ww. dyrektywę. W konsekwencji, ustawę tę należy interpretować w sposób zgodny z ww. dyrektywą, tj. w sposób zapewniający możliwość uzyskania przez klienta zadośćuczynienia za utracony urlop. Wprawdzie istnieją jeszcze, zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie, spory co do konkretnej podstawy prawnej dochodzenia takiego roszczenia (m. in. art. 11a ust. 1 ustawy o usługach turystycznych lub art. 471 kodeksu cywilnego), jednakże wskutek powyższego orzeczenia polskie sądy zaczęły przyznawać zadośćuczynienia z tytułu utraconego urlopu. Ta linia orzecznicza nie jest jednak jednolita, albowiem niektóre sądy nadal stoją na stanowisku, iż obowiązujące obecnie przepisy nie pozwalają na przyznanie zadośćuczynienia za utracony urlop (tak wskazał, chociażby Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 9 września 2009 r. VI Aca 201/09). Niemniej, mając na względzie powyższe orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz z nakaz wykładni przepisów krajowych zgodnie z prawem europejskim, wydaje się, iż w obecnym stanie prawnym klientom organizatorów turystyki przysługuje prawo do zadośćuczynienia z tytułu zmarnowanego urlopu.