Co daje rachunek powierniczy?

Rachunek powierniczy jest jak dotychczas mało rozpowszechnioną formą zabezpieczenia stron transakcji przed niewywiązywaniem się jednej z nich z warunków umowy handlowej. Należy podkreślić, że taki rachunek pozwala na zminimalizowanie ryzyka związanego z przeprowadzaniem transakcji dokonywanych w obrocie gospodarczym. Co więcej, wpływa on zwiększenie wiarygodności stron transakcji.

Rachunek powierniczy zgodnie z art. 49 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe jest rodzajem rachunku bankowego. Przy jego pomocy mogą nastąpić rozliczenia pieniężne transakcji handlowych między powiernikiem a powierzającym. Istotą rachunku powierniczego jest możliwość gromadzenia na nim wyłącznie środków pieniężnych powierzonych posiadaczowi rachunku, na podstawie odrębnej umowy, przez osobę trzecią.

Ustawa prawo bankowe, definiując pojęcie powiernika wskazuje, że jest on posiadaczem rachunku powierniczego na mocy zawartej przez niego z bankiem umowy. Natomiast powierzającym jest podmiot, który deponuje środki pieniężne na rachunku powierniczym na podstawie umowy zawartej z powiernikiem(umowa powiernicza). Zatem funkcjonowanie rachunku powierniczego jest nieodzownie związane z udziałem trzech podmiotów (bank, powiernik, powierzający), które to są pośrednio między sobą powiązane normami wynikającymi z dwóch odrębnych umów. Przy czym prawo bankowe nie przewiduje istnienia stosunku umownego łączącego bank z osobą trzecią.

Zgodnie z treścią art. 59 ust. 3 Prawa bankowego umowa rachunku powierniczego musi określać warunki, jakie powinny być spełnione, aby środki pieniężne osób trzecich wpłacone na rachunek, mogły być wypłacone posiadaczowi rachunku lub, aby jego dyspozycje w zakresie wykorzystania tych środków mogły być zrealizowane. Niestety brak jest uregulowań zobowiązujących powiernika do przedstawienia banku, przy zawarciu umowy rachunku powierniczego, umowy powierniczej.

Istotnym jest, że jedynie powiernik, niezależnie od postanowień umowy zawartej pomiędzy powiernikiem a powierzającym (umowa ta powinna być zawarta z datą pewną), jest dysponentem środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku powierniczym.

Należy podkreślić, że rachunek powierniczy może być prowadzony zarówno w PLN jak i w innej wymienialnej walucie. Co jest istotne, taki rachunek jest zawierany na czas określony – czas niezbędny do prawidłowej realizacji umowy powierniczej. Dzięki takiemu rozwiązaniu może on być precyzyjnie dostosowany do potrzeb przedmiotowej transakcji.

Interes powierzającego podlega szczególnej ochronie wskazanej u ust. 4-6 art. 59 Prawa bankowego. Zgodnie z treścią ww. ustępów w razie wszczęcia postępowania egzekucyjnego przeciwko posiadaczowi rachunku powierniczego – środki znajdujące się na rachunku nie podlegają zajęciu. Ponadto, w razie ogłoszenia upadłości posiadacza rachunku powierniczego – środki pieniężne znajdujące się na tym rachunku podlegają wyłączeniu z masy upadłości. Natomiast w przypadku śmierci posiadacza rachunku powierniczego zgromadzone na tym rachunku kwoty nie wchodzą do spadku po posiadaczu rachunku.

Przedstawiona powyżej forma zabezpieczenia transakcji handlowych daje powierzającemu pewność, że środki zgromadzone na rachunku powierniczym nie zostaną wypłacone powiernikowi jeśli nie nastąpi spełnienie warunków wskazanych w umowie powierniczej. Z drugiej strony pozwala to na uzyskanie przez powiernika pewności, że w przypadku prawidłowego zrealizowania przez niego warunków umownych otrzyma on zapłatę.

Reasumując, należy wskazać że obok korzyści płynących z ust. 4-6 art. 59 Prawa bankowego, stosunek prawny związany z ideą rachunku powierniczego wpływa również na zabezpieczenie stron transakcji przed niewywiązywaniem się jednej ze stron z warunków Umowy handlowej, jak również zapewnienia bezpieczeństwa przepływu środków pieniężnych w wyniku realizacji danej transakcji. Co więcej, zwiększa wiarygodność stron transakcji jako partnerów handlowych.