Zasiedzenie, czyli kiedy można stać się właścicielem nieruchomości

Zasiedzenie można w dużym skrócie określić jako instytucję polegającą na nabyciu prawa własności przez osobę, która faktycznie wykonuje to prawo. W drodze zasiedzenia można również nabyć prawo użytkowania wieczystego oraz służebność gruntową. W tym ostatnim przypadku wypowiedział się niedawno Sąd Najwyższy, który w postanowieniu z dnia 4 października 2006 roku (II CSK/06) dopuścił możliwość nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie np. na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego. Zasiedzenie może dotyczyć jedynie takich rzeczy, które mogą być odrębnym przedmiotem prawa własności. W związku z tym nie można w drodze zasiedzenia nabyć np. prawa własności części składowych rzeczy, a więc takich przedmiotów, których odłączenie od całości spowoduje uszkodzenie lub istotną zmianę rzeczy głównej lub odłączonego przedmiotu. Tym samym nie ma możliwości nabycia prawa własności w drodze zasiedzenia pomieszczeń lokalu takich jak np. pokój, co potwierdził również SN w swojej uchwale z 15 marca 1989 roku (III CZP 14/89, OSNCP 2/90, zpo. 27). Podobnie rzecz się ma w przypadku piwnicy, która na gruncie przepisów ustawy o własności lokali traktowana jest jako część składowa lokalu. Ponieważ jedną z przesłanek skutecznego nabycia prawa własności w drodze zasiedzenia jest wymóg władania rzeczą jak właściciel warto przybliżyć znaczenie tego pojęcia. Posiadanie samoistne jest pewnego rodzaju stanem faktycznym połączonym z odpowiednim nastawieniem psychicznym posiadacza. Istotę posiadania samoistnego można opisać jako uzewnętrznienie przez posiadacza woli posiadania rzeczy w takim zakresie, jaki przysługiwałby właścicielowi rzeczy. Innymi słowy z posiadaniem samoistnym będziemy mieli do czynienia w przypadku dokonywania przez posiadacza rzeczy pewnych czynności faktycznych oraz prawnych związanych z rzeczą — np. opłacania podatku od nieruchomości, wynajmowania jej. Pozostałe przesłanki zasiedzenia to upływ czasu oraz dobra lub zła wiara samoistnego posiadacza. W przypadku nieruchomości samoistny posiadacz w dobrej wierze będzie mógł nabyć własność pod warunkiem, że posiada tę nieruchomość nieprzerwanie przez okres dwudziestu lat. Natomiast jeżeli osoba uzyskała posiadanie nieruchomości w złej wierze, to będzie mogła nabyć jej własność dopiero po upływie trzydziestu lat. Wspomnianego „nieprzerwanego posiadania” nie przerywa zdarzenie, w wyniku którego posiadacz przenosi rzecz na osobę trzecią. W takim przypadku posiadacz rzeczy będzie mógł doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika, z tym jednak zastrzeżeniem, że poprzednik musi być posiadaczem w dobrej wierze. Jeżeli poprzednik był posiadaczem w złej wierze posiadacz rzeczy będzie mógł doliczyć czas posiadania swego poprzednika tylko w przypadku, gdy łączny czas posiadania przez nich rzeczy wynosi przynajmniej trzydzieści lat. Warto zaznaczyć, iż w przypadku przejścia posiadania nieruchomości nowy posiadacz nieruchomości może doliczyć do czasu, przez jaki sam ją posiada, czas posiadania swego poprzednika, jednak pod warunkiem, że poprzednik był posiadaczem samoistnym w dobrej wierze. Należy jednak pamiętać, iż w sytuacji doliczania czasu posiadania istnieje ryzyko związane z wykazaniem wszystkich przesłanek zasiedzenia. Przede wszystkim polega ono na trudności z dowiedzeniem przed sądem nieprzerwanego biegu posiadania przez obu posiadaczy oraz wykazania dobrej wiary dotychczasowego posiadacza. W szczególności czasami braki w materiale dowodowym w tym zakresie uniemożliwiają uzyskanie orzeczenia stwierdzającego zasiedzenie. Wszak z łatwością można sobie wyobrazić sytuację, w której kontakt z poprzednim posiadaczem będzie utrudniony lub wręcz niemożliwy. Istnieje również ryzyko wiążące się z możliwością wystąpienia przez właściciela rzeczy z tzw. roszczeniem wydobywczym przeciwko nowemu samoistnemu posiadaczowi, w takim przypadku termin biegu zasiedzenia zostanie przerwany. W sytuacji, gdy wszystkie opisane wyżej przesłanki zostaną spełnione zainteresowany powinien złożyć wniosek do sądu o stwierdzenie zasiedzenia. Istotnym jest, że postanowienie sądu stwierdzającego zasiedzenie ma charakter jedynie deklaratoryjny, bowiem wraz z upływem ostatniego dnia wymaganego przepisami okresu posiadania, posiadacz staje się właścicielem rzeczy z mocy samego prawa. Jednakże jedynie na podstawie orzeczenia sądu nabywca będzie mógł dokonać odpowiedniego wpisu w księdze wieczystej.