Umowę o pracę z odwołanym członkiem zarządu trzeba rozwiązać jak z każdym innym pracownikiem

Jeśli powołanie do składu zarządu spółki powiązane jest z pełnieniem powierzonej funkcji na podstawie umowy o pracę, odwołanie z zarządu nie jest równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę. Odwołany członek zarządu nie traci statusu pracownika, a stosunek pracy trwa dopóki nie zostanie rozwiązany przez spółkę jako pracodawcę lub przez pracownika albo na mocy porozumienia stron.

Uchwała o odwołaniu z zarządu to nie wypowiedzenie
W wielu przypadkach osoba pełniąca funkcję w zarządzie spółki jest ze spółką powiązana w dwojaki sposób. Z jednej strony członka zarządu łączy ze spółką stosunek organizacyjny podlegający regulacjom kodeksu spółek handlowych, wynikający z aktu powołania przez właściwy organ spółki do pełnienia funkcji w zarządzie, a z drugiej – stosunek pracy podlegający regulacjom kodeksu pracy, wynikający z zawartej z członkiem zarządu umowy o pracę powierzającej mu świadczenie pracy na oznaczonym stanowisku w zarządzie. Zgodnie z kodeksem spółek handlowych członek zarządu może być w każdym czasie odwołany, co jednak nie pozbawia go roszczeń ze stosunku pracy (por. art.203 §1 ksh – dla spółki z o.o., art. 370 §1 ksh – dla spółki akcyjnej). Od chwili odwołania – lub z chwilą wskazaną w uchwale jeśli odwołanie nie następuje ze skutkiem natychmiastowym – członek zarządu staje się byłym członkiem zarządu i zwykłym pracownikiem spółki, nawet jeśli w myśl umowy o pracę powierzone mu stanowisko to funkcja w zarządzie spółki. O ile zatem odwołanie z członkostwa w zarządzie może być podstawą rozwiązania umowy o pracę, o tyle sama uchwała odwołująca członka zarządu nie zastępuje konieczności dokonania przez spółkę wypowiedzenia umowy o pracę odwołanego członka zarządu.
Rozwiązanie umowy o pracę bez szczególnych zasad reprezentacji spółki
Generalnie w umowach pomiędzy spółką a członkiem zarządu, jak również w sporze z nim, obowiązują szczególne zasady reprezentacji spółki, gdyż spółkę reprezentuje wówczas rada nadzorcza albo pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników (w sp. z o.o. – por. art. 210 § 1 ksh) lub walnego zgromadzenia (w spółce akcyjnej – por. art. 379 § 1 ksh). Reguła ta nie znajduje jednak zastosowania w przypadku rozwiązywania umowy o pracę z odwołanym członkiem zarządu. Błędna jest zatem praktyka wielu spółek powoływania w takim wypadku specjalnego pełnomocnika zgromadzenia w celu złożenia odwołanemu członkowi zarządu oświadczenia spółki o wypowiedzeniu mu umowy o pracę.
Powyższe potwierdza utrwalone orzecznictwo, zgodnie z którym skoro odwołanie członków zarządu następuje z dniem podjęcia stosownej uchwały, to z tą chwilą organem właściwym do podejmowania wszelkich czynności w imieniu spółki wobec osób, które utraciły członkostwo w zarządzie, staje się zarząd, a wyjątek od zasady ustanawiającej reprezentację spółki przez zarząd dotyczy tylko relacji prawnych między spółką a aktualnymi członkami zarządu, nie zaś byłymi członkami zarządu ( por. wyrok SN z 24.01.2002 r., I PKN 938/00). Z chwilą odwołania z zarządu pracownik staje się „byłym członkiem zarządu”, z którym rozwiązanie umowy o pracę należy już do uprawnień zarządu, a nie zgromadzenia wspólników (por. wyrok SN z 16.06.1999 r., I PKN 117/99).
W konsekwencji od chwili odwołania z zarządu przez właściwy organ spółki przestają obowiązywać szczególne zasady reprezentacji spółki w umowach z członkiem zarządu, a zawarta z członkiem zarządu umowa o pracę powinna zostać rozwiązana zgodnie z przepisami kodeksu pracy. Oznacza to, że za spółkę jako pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje zarząd spółki lub upoważniona przez zarząd osoba (por. art. 31 § 1 kodeksu pracy).
Rozwiązanie umowy o pracę wadliwe, ale skuteczne
Ponieważ wypowiedzenie umowy o pracę – choćby nawet sprzeczne z prawem lub nieuzasadnione – nie jest nieważne z mocy prawa, to rozwiązanie umowy o pracę z odwołanym członkiem zarządu przez niewłaściwy organ spółki będzie skuteczne.
Jednostronne czynności prawne pracodawcy zmierzające do rozwiązania umowy o pracę mogą być bowiem podważone jedynie w drodze odpowiedniego powództwa. Nie można także uznać, iż wypowiedzenie umowy o pracę jest nieskuteczną (nieistniejącą) czynnością prawną w tym znaczeniu, że nie prowadzi do rozwiązania umowy o pracę, w sytuacji gdy oświadczenie to złożył niewłaściwy organ osoby prawnej (por. wyrok SN z 16.05.1977 r., I PKN 170/97). Wypowiedzenie umowy o pracę powoduje jej rozwiązanie także wtedy, gdy oświadczenie to złożył niewłaściwy organ osoby prawnej, zwłaszcza jeżeli pracodawca podejmuje później czynności potwierdzające ustanie stosunku pracy, takie jak np. wydanie świadectwa pracy (por. wyrok SN z 16.06.1999 r., I PKN 117/99).
Aby zniweczyć skutki wadliwego wypowiedzenia umowy o pracę, odwołany członek zarządu powinien skierować powództwo do właściwego sądu pracy, formułując swoje żądania w oparciu o odpowiednie przepisy kodeksu pracy. Aby uniknąć błędów przy rozwiązywaniu umów o pracę z byłymi członkami zarządu, należy mieć na uwadze, że wynikające z kodeksu spółek handlowych szczególne zasady reprezentacji spółki w umowach pomiędzy spółką a członkiem zarządu mają zastosowanie jedynie do stosunków organizacyjnych w spółce. Z chwilą prawidłowego odwołania z zarządu, były członek zarządu przestaje podlegać regulacji kodeksu spółek handlowych, mimo że zgodnie z umową o pracę pozostaje zatrudnionym na stanowisku członka zarządu, z którego został odwołany. Oświadczenie o wypowiedzeniu przez spółkę umowy o pracę powinien zatem składać aktualny zarząd spółki, a nie rada nadzorcza czy pełnomocnik powoływany uchwałą zgromadzenia.