Nieprawomocne wyroki sądów gospodarczych nadal stanowią tytuły zabezpieczenia pomimo uchylenia przepisów

Pomimo upływu dwóch lat od uchylenia przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych, nieprawomocne wyroki sądów gospodarczych wydane w sprawach wszczętych przed dniem 3 maja 2012 r. nadal stanowią tytuły zabezpieczenia. Zabezpieczenie udzielone na podstawie takich wyroków można jednak ograniczyć, a nawet uchylić.

Zgodnie z uchylonymi już przepisami o postępowaniu w sprawach gospodarczych, nieprawomocny wyrok sądu pierwszej instancji (np. w sprawie o zapłatę) stanowił tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności (art. 47919a Kpc). Odpis takiego (nieprawomocnego) orzeczenia był zatem wystarczającą podstawą do zajęcia przez komornika m.in. rachunku bankowego dłużnika lub ustanowienia hipoteki przymusowej. Przepis ten przestał obowiązywać z dniem 3 maja 2012 r., jednak nadal znajduje on zastosowanie do postępowań gospodarczych wszczętych przed tą datą. W konsekwencji, pomimo upływu dwóch lat od zmiany przepisów, w niektórych wypadkach nieprawomocny wyrok sądu pierwszej instancji może stanowić samodzielną podstawę ustanowienia zabezpieczenia. Pozwany może jednak bronić się przed nadmiernym obciążeniem jego majątku.

W kwestiach dotyczących zabezpieczenia art. 47919a Kpc zawiera odesłanie do przepisu art. 492 § 2 Kpc, zgodnie z którym sąd na wniosek pozwanego może ograniczyć zabezpieczenie według swego uznania. Przepis ten odsyła z kolei do art. 742 Kpc, zgodnie z którym – gdy odpadnie lub zmieni się przyczyna zabezpieczenia – można żądać uchylenia lub zmiany prawomocnego postanowienia, na podstawie którego zabezpieczenie zostało udzielone. Wątpliwości może budzić dopuszczalność stosowania wymienionych przepisów do ograniczania lub uchylania zabezpieczenia inkorporowanego w treść nieprawomocnego wyroku sądu gospodarczego. Należy bowiem zwrócić uwagę, że przepis art. 742 Kpc odwołuje się do postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, podczas gdy w przypadku nieprawomocnego wyroku sądu gospodarczego żadne dodatkowe postanowienie nie jest wydawane. Wyrok jest bowiem samodzielnym tytułem uprawniającym do uzyskania zabezpieczenia, wykonalnym bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Warto zatem podkreślić, że w chwili obecnej żaden przepis prawa nie wyklucza możliwości ograniczenia lub całkowitego uchylenia tytułu zabezpieczenia inkorporowanego w nieprawomocnym wyroku sądu gospodarczego. Wniosek taki wynika wprost z treści przywołanego art. 47919a Kpc, który poprzez kilkukrotne odesłania odwołuje się do odpowiedniego stosowania przepisów dotyczących ograniczenia lub uchylenia prawomocnego postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia.

Pomimo uchylenia przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych, kwestia zabezpieczenia nieprawomocnie zasądzonych roszczeń nadal budzi kontrowersje, gdyż wiele postępowań wszczętych przed dniem 3 maja 2012 r. jest jeszcze w toku. Z kolei nadmierne zabezpieczenie jest tylko pozornie zbieżne z interesami uprawnionego, gdyż jego skutki mogą poważnie wpłynąć na zdolność pozwanego do kontynuowania prowadzonej przez niego działalności, a zatem także na regulowanie istniejących zobowiązań.