Na czym polega potrącenie

Potrącenie jest jednym ze sposobów dokonywania rozliczeń, ktore polega na wzajemnym umorzeniu dwóch wierzytelności. W myśl art. 498 Kodeksu cywilnego potrącenie możliwe jest wówczas, gdy dwie osoby są jednocześnie wobec siebie dłużnikami i wierzycielami, przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone co do gatunku, a wierzytelności te są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem. Omawiane potrącenie jest potrąceniem jednostronnym – ustawowym. W obrocie funkcjonują jednak także tzw. umowy kompensacyjne, w których strony w sposób bardziej dowolny mogą uregulować zasady dokonywania wzajemnych potrąceń. W jaki sposób dokonuje się potrącenia i jakie wywiera ono skutki? Potrącenia dokonuje się poprzez złożenie określonego oświadczenia drugiej stronie. Nie ma żadnych ustawowych wymogów co do formy takiego oświadczenia. Niemniej jednak zasadne jest skorzystanie z formy pisemnej, chociażby dla celów dowodowych. W oświadczeniu o potrąceniu wskazać należy szczegółowo wierzytelność potrącającego, w tym jej wysokość. Oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną od momentu gdy potrącenie stało się możliwe.

Potrącenie powoduje wzajemne umorzenie obu wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej. Przyjmijmy więc, że X jest winien Y 500,00 zł z tytułu pożyczki, zaś Y ma zapłacić X 1.000,00 z tytułu czynszu najmu. Y składa oświadczenie o potrąceniu swojej wierzytelności z wierzytelnością X, na skutek czego obie wierzytelności ulegają umorzeniu do kwoty 500 zł, a Y pozostaje do zapłaty na rzecz X 500 zł.
Należy pamiętać o tym, że co do zasady nie jest dopuszczalne potrącenie wierzytelności, która uległa już przedawnieniu. Przedawnioną wierzytelność można potrącić jedynie wówczas, gdy wierzytelność ta nie była jeszcze przedawniona w chwili gdy potrącenie stało się możliwe. Jakie wierzytelności nie mogą być przedmiotem potrącenia? Nie każda wierzytelność może zostać umorzona przy zastosowaniu instytucji potrącenia.

W myśl art. 505 Kodeksu cywilnego przez potrącenie umorzone nie mogą być:

– wierzytelności nie ulegające zajęciu

– wskazane w przepisach dotyczących postępowania egzekucyjnego,

– wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania – chodzi tu głównie o roszczenia o charakterze alimentacyjnym,

– wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych, czyli z tzw. deliktów (art. 415 i n. KC),

– wierzytelności, co do których potrącenie wyłączają przepisy szczególne – ograniczenia takie przewidziane zostały m.in. w Kodeksie pracy.