Gmina nie zawsze ma prawo zmienić sprzedawcę energii elektrycznej

Gmina, która nie jest właścicielem infrastruktury oświetleniowej, nie może bez zgody właściciela tych urządzeń organizować przetargów na dostawę energii elektrycznej do celów oświetleniowych.
W ustawie o samorządzie gminnym ustawodawca wskazał, że „do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.” Ponadto wskazał, że do zadań własnych gminy należy także zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, jaką jest gmina. Bez wątpienia do zadań własnych gminy należą również sprawy zaopatrzenia gminę w energię elektryczną. Ustawodawca słusznie podkreślił w art. 7 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym, że „ustawy określają, które zadania własne gminy mają charakter obowiązkowy.” Taką ustawą określającą zadania własne gminy jest bez wątpienia ustawa – Prawo energetyczne. W art. 18 ust. 1 tej ustawy określono szczegółowy zakres zadań, jakie muszą podejmować gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną. Wskazano w nim, że do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną należy: 1) planowanie i organizacja zaopatrzenia w energię elektryczną na obszarze gminy, 2) planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy, 3) finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy, 4) planowanie i organizacja działań mających na celu racjonalizację zużycia energii i promocję rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy. W powyższej ustawie wskazano wprost, że odbiorcy energii elektrycznej (np. gminy) mają prawo zakupu energii od wybranego przez siebie sprzedawcy (art. 4j ust. 1 ustawy – Pr. en). Natomiast przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii, umożliwia odbiorcy energii przyłączonemu do jego sieci zmianę sprzedawcy energii (art. 4j ust. 2 ustawy – Pr. en.). Należy podkreślić, że problem związany z możliwością zmiany sprzedawcy przez gminę jest dość istotny i budzi wiele kontrowersji, o czym świadczyć mogą także interpelacje poselskie dotyczące właśnie tego tematu. Problematyka ta stała się także przedmiotem obrad Komisji Nadzwyczajnej „Przyjazne Państwo.” Komisja uchwaliła Dezyderat Nr 36 w sprawie nowelizacji przepisów prawnych dotyczących oświetlenia ulic skierowany do Rady Ministrów. W Dezyderacie tym podkreślono, że zakłady energetyczne są z reguły właścicielami urządzeń oświetlenia zewnętrznego i widać w tej kwestii pewien dualizm – „kto inny jest właścicielem i dysponentem majątku, a kto inny ponosi wszelkie koszty jego funkcjonowania.” Ponadto podkreślono, że „niektóre przedsiębiorstwa energetyczne odmawiają gminom prawa wyboru sprzedawcy energii elektrycznej.” Gminom została narzucona taryfa za energię elektryczną na potrzeby oświetlenia i z reguły nie mają one wiedzy ile mogłyby zyskać, gdyby dokonały jej zmiany. W związku z tym Komisja zwróciła się o wprowadzenie zmian legislacyjnych, które „umożliwią gminom wybór sprzedawcy energii elektrycznej dla oświetlenia ulicznego oraz wybór podmiotu, któremu powierzą prowadzenie eksploatacji oświetlenia.” Rząd przedstawił swoje stanowisko wobec Dezyderatu nr 36, w którym nie zgodził się z propozycją prezentowaną przez gminy, tj. wprowadzeniem zmian legislacyjnych, które umożliwiłyby gminom (bez zgody podmiotu będącego właścicielem infrastruktury oświetleniowej) dokonania wyboru podmiotu, któremu zostanie powierzone prowadzenie eksploatacji oświetlenia. Rząd wyraził pogląd, że rozwiązanie zaprezentowane przez gminy byłoby sprzeczne z powszechnie obowiązującym prawem. Podkreślił jednocześnie, że zgodnie z art. 140 ustawy – Kodeks cywilny przedsiębiorstwo energetyczne, które jest właścicielem urządzeń oświetleniowych może „w granicach określonych przez ustawę i zasady współżycia społecznego z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa.” W swoim stanowisku Rząd podkreślił również, że gmina, która nie jest właścicielem infrastruktury oświetleniowej, nie może bez zgody właściciela tych urządzeń organizować przetargów na dostawę energii elektrycznej do celów oświetleniowych, a także nie może przeprowadzać konserwacji urządzeń oświetleniowych. W niniejszym stanowisku Rządu zaznaczono także, że w przypadku, gdy przedsiębiorstwo energetyczne bądź powołana przez nie spółka jest właścicielem urządzeń oświetlenia ulicznego, to zarówno gmina jak i przedsiębiorstwo energetyczne bądź powołana spółka, powinny dążyć do wyjaśnienia tej sytuacji na podstawie umowy cywilno-prawnej. Rząd zwrócił uwagę, że pomiędzy stronami powinno dojść do porozumień, gdyż gmina jest jedynym nabywcą usługi oferowanej przez podmiot będący właścicielem urządzeń oświetleniowych i jeśli przestałaby być tym nabywcą, urządzenia te staną się dla ich właściciela bezużyteczne.
Jeśli natomiast gmina uzna, że praktyki stosowane przez przedsiębiorstwo energetyczne, które jest właścicielem infrastruktury oświetleniowej, są sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa, a w szczególności z przepisami dotyczącymi konkurencji, to „istnieje możliwość złożenia wniosku do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o wszczęcie postępowania antymonopolowego w sprawie nadużywania przez to przedsiębiorstwo pozycji dominującej.”
W prezentowanym stanowisku Rząd podkreślił również, że na podstawie art. 4j ustawy – Prawo energetyczne, „przedsiębiorstwo energetyczne, które prowadzi działalność w zakresie przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej obowiązane jest umożliwić odbiorcy energii elektrycznej (w tym przypadku gminie) zmianę sprzedawcy.” Zmiana sprzedawcy będzie miała miejsce wtedy, gdy gmina wypowie umowę kompleksową i zawrze dwie odrębne umowy, tj. umowę o świadczenie usług przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej (z dotychczasowym przedsiębiorstwem przesyłowym) oraz umowę sprzedaży energii elektrycznej (z nowym sprzedawcą).