Od 1 stycznia 2015 r. wejdą w życie przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przewidujące obowiązek opodatkowania dochodów zagranicznych spółek kontrolowanych (CFC).
Zmiany te należą do jednych z najbardziej kontrowersyjnych, gdyż wprowadzają do polskiego porządku prawnego nieistniejące dotychczas rozwiązanie przewidujące opodatkowanie dochodów spółek zależnych na poziomie ich bezpośrednich bądź pośrednich udziałowców.
Głównym celem wprowadzonych zmian jest zwalczanie szkodliwej konkurencji ze strony części państw, przede wszystkim tzw. rajów podatkowych, oraz przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania przy wykorzystaniu mechanizmu przesuwania dochodów do spółek zależnych zlokalizowanych w krajach o preferencyjnych systemach podatkowych.
Przepisy dotyczące opodatkowania dochodów kontrolowanych spółek zagranicznych opierają się na koncepcji nałożenia w Polsce podatku od dochodów tych spółek na ich wspólników będących polskimi rezydentami podatkowymi. Jeśli więc polski podatnik będzie miał udział w tzw. „zagranicznej spółce kontrolowanej” to wówczas zobowiązany będzie do zapłaty 19% podatku dochodowego – nie tylko od własnych dochodów, ale również od dochodów tej spółki zagranicznej. Przedmiotem opodatkowania ma być dochód zagranicznej spółki kontrolowanej, a więc dochód innego niż podatnik podmiotu. Mamy tu zatem do czynienia ze szczególnym rozwiązaniem, w którym na podatnika nakładany jest obowiązek zapłaty podatku dochodowego od dochodu innego podmiotu, z pominięciem odrębności podmiotowej spółki zagranicznej. Na potrzeby rozliczenia podatku dochodowego ustawodawca przyjmuje fikcję prawną, iż dochody kontrolowanej spółki zagranicznej są w rzeczywistości dochodami samego podatnika. W świetle powyższego często podnoszona jest kwestia zgodności tego typu regulacji z prawem unijnym.
Odnosząc się do powyższej kwestii należy zauważyć, Iż opodatkowanie dochodów spółek zależnych jest mechanizmem powszechnie stosowanym w krajach Unii Europejskiej. Omawianą regulację posiada szereg państw członkowskich UE, takich jak: Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Szwecja, Dania, Finlandia, Portugalia, Hiszpania, czy Włochy. Instytucja ta jest stosowana również w wielu krajach pozaeuropejskich, jak np.: USA, Kanada, Chiny, czy Japonia.
Przepisy dotyczące kontrolowanych przedsiębiorstw zagranicznych zostały przewidziane w projekcie dyrektywy w sprawie skonsolidowanej podstawy opodatkowania przedsiębiorstw (CCCTB). Możemy w nim bowiem przeczytać, iż „system powinien przewidywać ogólny przepis w zakresie zwalczania nadużyć uzupełniony środkami ustanowionymi w celu ograniczenia konkretnych rodzajów praktyk posiadających znamiona nadużyć.”
Na tego typu regulacje, jako skuteczny mechanizm walki ze zjawiskiem unikania opodatkowania, wskazała też Rada Unii Europejskiej w rezolucji z dnia 8 czerwca 2010 r.
w sprawie koordynacji zasad dotyczących kontrolowanych przedsiębiorstw zagranicznych i niedostatecznej kapitalizacji w Unii Europejskiej (2010/C 156/01).
Również orzecznictwo TSUE sankcjonuje opodatkowanie dochodów zagranicznych spółek kontrolowanych, jeżeli wyłącznym lub głównym celem tworzenia takich struktur jest osiąganie korzyści podatkowych w postaci niższego opodatkowania lub braku opodatkowania dochodów.
Takie wnioski płyną z m. in. wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 12 września 2006 r. C-196/04 (sprawa Cadbury Schweppes Overseas Limited) gdzie czytamy: “Artykuły 43 i 48 WE należy interpretować w ten sposób, iż nie sprzeciwiają się one krajowym przepisom podatkowym, które przewidują uwzględnienie w podstawie opodatkowania spółki dominującej będącej rezydentem dochodu osiągniętego przez kontrolowaną spółkę zagraniczną z siedzibą w innym państwie członkowskim, jeżeli dochód ten podlega w tym państwie znacznie niższemu poziomowi opodatkowania niż stosowany w państwie siedziby spółki dominującej i gdy te przepisy mają wyłącznie zastosowanie do czysto sztucznych struktur, których celem jest obejście prawa krajowego.”
Biorąc pod uwagę powyższe, opodatkowanie dochodów zagranicznych spółek kontrolowanych nie pozostaje w sprzeczności z prawem Unii Europejskiej.