Miesiąc: listopad 2014

Zawsze w przypadku stwierdzenia wystąpienia szkody, najważniejsze jest podjęcie działań po to by zminimalizować jej wielkość oraz nie dopuścić do dalszego powiększenia jej rozmiaru. Równocześnie ważne jest ustalenie charakteru i wysokości szkody, sprawcy zdarzenia, a także zabezpieczenie potencjalnych dowodów, zarówno osobowych,  (ustalenie imion, nazwisk i adresów świadków,  spisanie ich oświadczeń) jak i takich jak np. nagrania z kamer, zdjęcia, zapisy dźwiękowe lub notatki i wiadomości, także elektroniczne, wysłane lub otrzymane w związku ze zdarzeniem.

Szkoda może mieć różne źródło i różną przyczynę, co w połączeniu z dostępną wiedzą oraz możliwościami udowodnienia przebiegu zdarzenia, faktycznie warunkuje czy i na jakich zasadach można domagać się jej naprawienia. Ma to także wpływ z punktu widzenia zawartych umów ubezpieczeniowych i dopełnienia warunków, od których zależy wypłata odszkodowania przez ubezpieczyciela oraz jego wysokość. Czasem szkoda stanowi wynik działania siły wyższej i może wystąpić nawet przy zastosowaniu odpowiednich środków technicznych i dołożeniu należytej staranności ze strony przedsiębiorcy oraz zatrudnionego personelu. Niekiedy szkoda jest wynikiem szeregu czynników, z których niektóre dają podstawy do domagania się odszkodowania lub wypłaty ubezpieczenia, a inne nie. Ich wpływ musi być wówczas odpowiednio udokumentowany i oceniony, co w konsekwencji będzie wiązało się z możliwością i wysokością ewentualnego odszkodowania.

W pewnych sytuacjach szkoda jest wynikiem zaniedbań właściciela lokalu lub budynku, w innych prowadzącego działalność w lokalu. To zasadniczo różne sytuacje, a dla określenia wzajemnych praw i obowiązków znaczenie może mieć treść zawartej umowy najmu lokalu. Szkoda może być też wyrządzona przez samych pracowników firmy, która działa w lokalu, może być skutkiem działania innej firmy, w sąsiednim lub przyległym lokalu, albo lokalu położonym w tym samym budynku, ale na innej kondygnacji, może wreszcie być wyrządzona przez klientów danej firmy albo zupełnie przypadkowe  osoby. Źródłem szkody mogą być także zwierzęta stanowiące własność innych osób lub dzikie i to zarówno podlegające, jak i nie podlegające ochronie. Szkoda wreszcie może być związana np. z działalnością zakładów położonych gdzie indziej, czy też z funkcjonowaniem przedsiębiorstw dostarczających wodę, prąd, gaz i inne ‘media’.

Każdy z opisanych przypadków, a nie jest to bynajmniej wyliczenie całkowite i zupełne, różni się w istotny sposób od pozostałych, co ma wpływ na możliwość i wysokość ewentualnego odszkodowania. Także umowy ubezpieczeniowe i stanowiące zwykle ich część ogólne warunki ubezpieczeń, nie tylko różnią się zakresem ewentualnej ochrony i warunkami, od których spełnienia zależy wysokość i możliwość ewentualnego odszkodowania, ale nadto przy podobnym zakresie ochrony zawierają liczne odmienności.

W każdym jednak niemal wypadku należy pamiętać o zachowaniu pewnych podstawowych zasad i reguł postępowania. Są one następujące. Po pierwsze należy się zorientować czy na skutek zdarzenia jakakolwiek osoba nie potrzebuje pomocy, w szczególności czy jej życiu lub zdrowiu nie zagraża niebezpieczeństwo. O ile tak jest należy rozpocząć akcję ratowniczą i wezwać odpowiednie służby. Brak udzielenia pomocy osobie, której życiu lub zdrowiu zagraża niebezpieczeństwo może, zależnie od okoliczności, skutkować przyjęciem, iż osoba, która dopuściła się tego zaniechania, popełniła przestępstwo. Należy też zabezpieczyć miejsce zdarzenia w taki sposób, by nie istniało ryzyko niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia innych osób.

W następnej kolejności trzeba podjąć czynności konieczne do tego by rozmiar szkody nie ulegał zwiększeniu, a w miarę możliwości również takie, których natychmiastowe podjęcie pozwoli zmniejszyć rozmiar szkody. Chodzi tu także o to by sprawca lub ubezpieczyciel nie mogli powoływać się na to, że poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, co może polegać również na zaniechaniu czynności, których podjęcia przez niego można by rozsądnie oczekiwać w takiej sytuacji.

Kolejnym krokiem powinno być ustalenie co dokładnie się zdarzyło, kto był sprawcą zdarzenia i jakie dowody mogą pozwolić na odtworzenie przebiegu zdarzenia, ustalenie osoby sprawcy oraz wykazania związku przyczynowego między zachowaniem sprawcy, a szkodą. Z umowy ubezpieczenia lub ogólnych warunków ubezpieczenia, może wynikać w jakim terminie i w jaki sposób należy zgłosić szkodę ubezpieczycielowi i w jaki sposób należy udokumentować zdarzenie. W każdym wypadku należy liczyć się z koniecznością dochodzenia swoich praw na drodze sądowej. Wskazane jest, w możliwie krótkim czasie, zasięgnięcie fachowej porady prawnej, a stosownie do okoliczności, również udzielenie pełnomocnictwa adwokatowi lub radcy prawnemu do reprezentacji.

Pomoc ta, wbrew obiegowej opinii, jest nie tylko ważna w przypadku sporu i skierowania sprawy do sądu, często jest równie ważna albo jeszcze ważniejsza na etapie pierwszych czynności po nastąpieniu zdarzenia i przy wszelkich pertraktacjach ugodowych ze sprawcą zdarzenia oraz przy zawarciu ewentualnej ugody z nim lub z ubezpieczycielem. Także bowiem z ubezpieczycielem można toczyć negocjacje i dążyć do weryfikacji przez niego zajętego stanowiska. Chociaż zwykle ubezpieczony otrzymuje stanowisko ubezpieczyciela, w formie, z której ma wynikać, że nie ma od niego odwołania, jest to jednak często zabieg psychologiczny, mający na celu wywołanie u ubezpieczonego przekonania, że z ubezpieczycielem się nie dyskutuje. Nie jest to prawda, ale wymaga to zazwyczaj jeszcze lepszego przygotowania, w tym prawniczego, niż ewentualne negocjacje lub spór z samym sprawcą zdarzenia.

W każdym wypadku nastąpienia szkody należy pamiętać o ustawowych terminach przedawnienia. Upływ terminu przedawnienia sam w sobie nie powoduje wygaśnięcia roszczenia, dłużnik jednak może jednak powołać się na przedawnienie, w szczególności w sporze sądowym, co będzie skutkowało oddaleniem powództwa. Należy temu wcześniej  przeciwdziałać, w szczególności podejmując czynności, które zgodnie z przepisami powodują przerwę biegu przedawnienia. Bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia; przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje; a nadto przez wszczęcie mediacji. Jak wynika z powyższego, powstanie szkody to kłopot dla prowadzącego lokal nie tylko w chwili jej wystąpienia, ale też szereg czynności i działań, które będą musiały być podejmowane i dobrze przygotowywane jeszcze długo później.

8 lipca b.r.^[1] do sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o odnawialnych źródłach energii, który w sposób kompleksowy reguluje problematykę energetyki odnawialnej. Projekt w szczególności wprowadza system aukcyjny, jako nowy system wsparcia dla energii z odnawialnych źródeł (OZE) oraz systematyzuje mechanizmy wsparcia, obecnie uregulowane w PE^[2], dotyczące świadectw pochodzenia (zielone certyfikaty).   

W świetle prawa Unii Europejskiej (UE) wsparcie stanowiące pomoc państwa wymaga zgłoszenia do Komisji Europejskiej (KE), z wyjątkiem kategorii pomocy, które zostały zwolnione z takiego obowiązku przez Radę^[3]. Należy zwrócić uwagę, iż pomoc państwa co do zasady jest niedozwolona, jako zakłócająca konkurencję na rynku wewnętrznym. W niektórych przypadkach pomoc taka jest jednak dozwolona, jako zgodna z rynkiem wewnętrznym. TFUE^[4] określił sytuacje, w których KE posiada legitymację do uznania określonej pomocy za zgodną ze wspólnym rynkiem. W celu ułatwienia stosowania przepisów TFUE dotyczących pomocy przyznawanej przez Państwo Członkowskie, Rada może przyjąć odpowiednie rozporządzenia w sprawie kategorii pomocy objętych zwolnieniem z obowiązku notyfikacji. Na podstawie przyjętych przez Radę rozporządzeń KE jest upoważniona do wydania rozporządzeń wykonawczych w przedmiocie tzw. wyłączeń blokowych.

Powstaje pytanie czy obecny i projektowany system wsparcia OZE stanowi dozwoloną pomoc państwa i czy pomoc ta wymaga notyfikacji KE? W systemie prawnym UE nie występuje legalna definicja pomocy państwa, stąd judykatura na podstawie treści art. 107 ust. 1 TFUE wypracowała definicję, zgodnie z którą o pomocy państwa możemy mówić, gdy są spełnione łącznie cztery warunki:  „(…) po pierwsze, musi mieć miejsce interwencja państwa lub interwencja przy użyciu zasobów państwowych. Po drugie, musi istnieć możliwość, że interwencja ta wpłynie na wymianę handlową między państwami członkowskimi. Po trzecie, konieczne jest, aby przyznawała ona beneficjentowi korzyść poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub sprzyjanie produkcji niektórych towarów. Po czwarte, musi ona zakłócać konkurencję lub grozić jej zakłóceniem”.^[5]

Niewątpliwie system zielonych certyfikatów stanowi formę interwencji państwa, wskutek której nastąpi uprzywilejowanie określonej grupy przedsiębiorców względem innych przedsiębiorstw działających na konkurencyjnym rynku energii (zjawisko selektywnej korzyści). Prawa majątkowe wynikające ze świadectw pochodzenia stanowią przedmiot obrotu, tym samym de facto przynoszą korzyści majątkowe producentom zielonej energii. Podmioty zobowiązane mogą zwolnić się z obowiązku przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, wnosząc na rachunek NFOŚiGW^[6] opłatę zastępczą. Poza tym, zgodnie z art. 56 ust. 1 pkt. 1a) PE nie przedłożenie do umorzenia odpowiedniej ilości zielonych certyfikatów przez podmioty zobowiązane sankcjonowane jest karą pieniężną. Polska zapewnia przedsiębiorstwom wytwarzającym energię z odnawialnych źródeł aktywa posiadające wartość pieniężną. Nie można  też  wykluczyć, że obecne wsparcie OZE może mieć wypływ na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi. Odnośnie zakłócenia konkurencji Trybunał Sprawiedliwości w wyroku w sprawie Włochy przeciwko KE^[7]  uznał, że „jeżeli środek ma wpływ na handel między państwami członkowskimi, to nieuchronnie zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji”.

Podobnie jest z projektowanym systemem aukcyjnym, który obliguje określone podmioty do zakupu energii elektrycznej wytworzonej w instalacji OZE od wytwórcy tej energii, po stałej cenie ustalonej w aukcji, oraz w ilości określonej przez wytwórcę w złożonej przez niego ofercie. Projektowane wsparcie będzie pochodzić z zasobów OREO^[8] (opłata OZE pobierana przez OSDe^[9] oraz OSPe^[10]), ma charakter selektywny, może wpływać na wymianę handlową oraz grozi zakłóceniem konkurencji. Wreszcie należy zauważyć, że wsparcie będzie stanowiło dla beneficjentów korzyść ekonomiczną, albowiem w przypadku powstania ujemnego salda OREO będzie wypłacało na rzecz wytwórców energii z OZE odpowiednią kwotę pieniężną.

Pomoc państwa powinna być zgodna z rynkiem wewnętrznym, w przeciwnym razie może być zniesiona jako niedopuszczalna. W wytycznych KE^[11] wskazała, iż pomoc operacyjną przyznawaną w postaci zielonych certyfikatów można uznać za zgodną z wewnętrznym rynkiem, jeżeli (i) ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia rentowności OZE, (ii) w ujęciu łącznym nie skutkuje wystąpieniem nadmiernej rekompensaty z upływem czasu i w stosunku do różnych technologii, (iii) nie zniechęca producentów energii ze źródeł odnawialnych do dążenia do większej konkurencyjności. Co więcej, zgodna z rynkiem wewnętrznym jest tylko pomoc udzielona na okres nie dłuższy niż 10 lat. Przewidziany w projekcie ustawy o OZE 15 letni okres wsparcia bez wątpienia przekracza maksymalny okres na jaki może zostać udzielone wsparcie. Istnieje także ryzyko, że może dojść do nadwsparcia dla poszczególnych instalacji. Pozytywnie należy ocenić, jako zgodne z wytycznymi KE, konstrukcje prawne dotyczące ograniczenia łącznej wysokości pomocy państwa udzielonej na rzecz wytwórcy energii elektrycznej z OZE, który korzysta z systemu aukcyjnego, jak również wprowadzenie drogi procedury przetargowej zgodnej z zasadami konkurencji.

Przyjęte przez KE rozporządzenie nr 651/2014^[12] (rozporządzenie GBER) przewiduje warunki, których spełnienie skutkuje zwolnieniem programu pomocy z obowiązku zgłoszenia. Projektowany system wsparcia spełnia w szczególności warunek związany z pomocą udzielaną w formie dopłaty do ceny rynkowej na rzecz wytwórców energii z OZE wytworzonej w instalacji o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej wynoszącej co najmniej 500 kW oraz z pomniejszeniem pomocy państwa udzielonej w drodze aukcji o wszelką uprzednio uzyskaną pomoc inwestycyjną. Należy zauważyć, że rozporządzenia nie stosuje się, jeśli średni roczny budżet na pomoc państwa przekracza 150 mln EUR, po 6 miesiącach od daty wejścia w życie programu pomocy.

Reasumując, system wsparcia zielonymi certyfikatami i system aukcyjny, przewidziane w projekcie ustawy o OZE stanowią pomoc państwa, która będzie zgodna z przepisami unijnymi, w przypadku wprowadzenia zmiany w przedmiocie ograniczenia wsparcia do lat 10. Wątpliwości również mogą pojawić się przy ocenie czy nie wystąpi nadwsparcie zielonymi certyfikatami oraz czy nie zostanie przekroczony roczny budżet w wysokości 150 mln EUR.