Nowe zasady określania minimalnej wysokości gwarancji bankowych i ubezpieczeniowych na rynku usług turystycznych.

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 kwietnia 2013 roku w sprawie minimalnej wysokości sumy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej wymaganej w związku z działalnością wykonywaną przez organizatorów turystyki i pośredników turystycznych (dalej jako: Rozporządzenie), które weszło w życie 14 maja 2013 roku, stanowi odpowiedź na wydarzenia ubiegłorocznego sezonu wakacyjnego podczas którego wiele firm turystycznych niespodziewanie złożyło wnioski o ogłoszenie upadłości pozostawiając swoich klientów poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej. Dotychczasowa wysokość gwarancji bankowych nie wystarczała na pokrycie wszystkich kosztów związanych z zapewnieniem polskim obywatelom szybkiego i bezpiecznego powrotu do kraju.

Rozporządzenie określa minimalną wysokość gwarancji bankowej i ubezpieczeniowej z umów związanych ze świadczeniem usług turystycznych, które zdefiniowane zostały szczegółowo w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych. Ustawodawca w treści Rozporządzenia wyodrębnił cztery podstawowe zakresy wykonywanej działalności gospodarczej związanej z organizowaniem imprez turystycznych lub pośredniczeniem w zawieraniu takich umów, stosując przy tym wyróżnieniu kryterium wysokości kosztów z jakimi należałoby się liczyć w przypadku powstania potrzeby sprowadzenia klientów z powrotem do kraju. W szczególności ustawodawca posłużył się kryterium terytorialnym dzieląc państwa na europejskie, pozaeuropejskie i te mające granicę lądową z Polską. Ponadto istotne znaczenie przy zastosowaniu tego podziału miał również środek transportu w tym w szczególności to czy jest to transport lotniczy, czy też inny.

Co do zasady za podstawę określenia minimalnej wysokości gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej ustawodawca przyjął deklarowaną przez organizatora imprez turystycznych lub pośrednika wysokość rocznego przychodu, przy czym wysokość ta nie może być niższa niż wysokość przychodu osiągnięta w roku poprzedzającym zawarcie umowy. Jeżeli określony przedsiębiorca w ramach swojego wachlarza usług oferuje również inne niż związane z organizowaniem turystyki świadczenia, wówczas podstawą określenia wysokości jego deklarowanego przychodu, będzie wyłącznie przychód osiągany z tytułu organizowania imprez turystycznych lub pośredniczenie w ich organizowaniu.

Wysokość minimalnej sumy gwarancyjnej dla przedsiębiorców działających już na rynku została określona w przedziale od 3 do 20 % przychodu. Ustawodawca określając procentowo minimalną wysokość sumy gwarancyjnej każdorazowo zastrzegł kwotowo jej minimalną wysokość. W sumie ustawodawca ustalił 12 różnych wysokości minimalnej sumy gwarancyjnej uwzględniając ww. podział zakresu działalności, w tym zakres terytorialny organizowanych imprez turystycznych oraz wykorzystywany środek transportu. Istotne znaczenie przy określaniu wysokości sumy gwarancyjnej miała również okoliczność pobierania przez przedsiębiorców przedpłat oraz ich wysokość i termin. Tym samym najniższą bo jako 3% wysokość deklarowanego przychodu określono minimalną wysokość gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej przedsiębiorców niepobierających przedpłat lub pobierających przedpłaty w terminie do 30 dni przed dniem rozpoczęcia imprezy, które to imprezy będą miały miejsce na terytorium mającym lądową granicę z Rzeczpospolitą Polską. Najwyższa bo 20 % wysokość deklarowanego przychodu wynosi minimalna suma gwarancyjna przedsiębiorców organizujących imprezy w państwach europejskich i pozaeuropejskich z wykorzystaniem transportu lotniczego, którzy to przedsiębiorcy pobierają przedpłaty w wysokości powyżej 30% ceny imprezy w terminie powyżej 180 dni przed dniem rozpoczęcia imprezy.

Warto zaznaczyć, że dla nowych przedsiębiorców, dla których nie można było znaleźć stosownej podstawy deklarowanego przychodu ustawodawca określił kwotowo minimalną wysokość gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej w przedziale – w zależności o specyfiki organizowanych imprez – od 7500 euro do 250 000 euro.

Kierunek wprowadzonych zmian należy uznać za słuszny jako gwarantujący klientom biur podróży wyższy komfort i zaufanie w korzystaniu z usług turystycznych a interesowi fiskalnemu Skarbu Państwa obniżenie ryzyka ponoszenia dodatkowych kosztów związanych ze sprowadzaniem obywateli polskich z zagranicznych wakacji oraz zwrot kwot wpłaconych tytułem przedpłaty.

Dotychczasowe przepisy regulujące omawiane zagadnienie były niezgodne z art. 7 dyrektywy 90/314 w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek. Jednak również na gruncie Rozporządzenia pojawiają się głosy co do tego, że określone w jego treści wysokości minimalne sumy gwarancji bankowych lub ubezpieczeniowych mogą okazać się niewystarczające do zaspokojenia roszczeń klientów biur podróży. Ustalenie minimalnych sum gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej na zbyt niskim poziomie może rodzić zarzuty niezgodności tych przepisów z prawem Unii Europejskiej. Skutkiem nieprawidłowej implementacji art. 7 dyrektywy 90/314 może być ostatecznie odpowiedzialność Skarbu Państwa.

Na marginesie należy zaznaczyć, że potrzeba dostosowania obowiązujących przepisów do art. 7 dyrektywy 90/314 nie pojawiła się wczoraj. Od paru lat mieliśmy liczne sytuacje kryzysowe, w których klienci upadających biur podróży mieli problemy z powrotem do kraju. Krytycznie należy zatem ocenić długotrwały proces tworzenia wprowadzanych obecnie rozwiązań. Zaznaczyć w tym miejscu należy również, że przepisy Rozporządzenia stosuje się do umów gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej zawartych od dnia wejścia w życie Rozporządzenia. Oznacza to, że ma ono zastosowanie wyłącznie do umów gwarancyjnych zawartych po dniu 14 maja 2013 roku. Tym samym może się okazać, że dobrodziejstwo wprowadzonych zmian będzie miało realny wpływ na zabezpieczenie interesów konsumentów i interesu fiskalnego Skarbu Państwa dopiero w kolejnych latach, jeżeli okaże się, że umowy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej zostały już przez organizatorów turystyki zawarte na poprzednio obowiązujących zasadach. W tym zakresie również krytycznie należy ocenić praktykę ustawodawcy polegającą na braku wyraźnego określenia skutków wprowadzenia nowych przepisów na ważność i tym samym skuteczność zawartych pod rządami poprzednich przepisów umów gwarancji bankowych i ubezpieczeniowych.