Opodatkowanie VAT umów zlecenia i o dzieło Mimo, że zmiana ustawy o VAT w zakresie opodatkowania usług świadczonych w ramach umów zlecenia lub o dzieło, obowiązuje od dłuższego już czasu, podatnicy nadal mają wątpliwości w jakich przypadkach podlegają regulacjom ustawy. Co do zasady, jeżeli istnieje stosunek prawny, w ramach którego zleceniodawca ponosi odpowiedzialność za działania zleceniobiorcy, to wtedy nie są to usługi w rozumieniu ustawy o VAT, a więc nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem. Przyjmuje się, że chodzi o taki stosunek prawny stron, który wykazuje cechy właściwe stosunkowi pracy. W rezultacie umowa określająca w ten sposób warunki wykonania usługi, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego za wykonane czynności wobec osób trzecich, nie powinna podlegać VAT. Definicja czynności opodatkowanych z art. 15 ust.3 pkt 3 ustawy o VAT jest jednak na tyle niejednoznaczna, że nadal trudno jest wyznaczyć klarowne kryteria w jakich umowy zlecenia i o dzieło nie podlegają VAT. Największe wątpliwości wzbudza ciągle kwestia zakresu odpowiedzialności zlecającego usługę i ustalenie jak należy w zawieranych umowach definiować przesłankę, tę odpowiedzialność, aby zleceniobiorca mógł korzystać z wyłączenia z opodatkowania VAT. Stwierdzenie, że zasadniczo umowę należy ukształtować tak, aby ograniczała samodzielność wykonującego usługę, na przykład poprzez wprowadzanie klauzul, z których wynikać będzie, że ryzyko gospodarcze związane z wykonaniem umowy ponosi zamawiający, w sporach z fiskusem nie zawsze okazuje się wystarczające. Przy ocenie podlegania umów zlecenia lub o dzieło opodatkowaniu VAT, organy podatkowe chętnie odwołują się do VI Dyrektywy i orzecznictwa ETS , z tym że dokonywana w ten sposób interpretacja art. 15 ustawy o VAT często bywa co najmniej dyskusyjna. Wydawałoby się, iż z czytelnych wskazówek wynikających z dorobku orzeczniczego ETS organy podatkowe wyprowadzają niekiedy dość zaskakujące wnioski, szczególnie w zakresie sposobu rozumienia przesłanki odpowiedzialności zlecającego za wykonane czynności wobec osób trzecich. Przyjmując, że za podatnika powinna być uważana osoba, która wykonuje swoją działalność jako podmiot działający w warunkach niepewności, np. co do popytu, konkurencji, a także ostatecznego rezultatu finansowego podjętej działalności, organy podatkowe często dodają przy tym jeszcze jeden element – występowania tożsamości przedmiotu zlecenia lub umowy o dzieło z przedmiotem działalności zleceniodawcy. Skutek jest taki, że za podatnika VAT może być uznana osoba świadcząca usługi wykorzystywane przez zlecającego, ale nie mieszczące się już w przedmiocie działalności zleceniodawcy, i to nawet w sytuacji wyłączenia w umowie odpowiedzialności zleceniobiorcy za wykonane czynności. Jako przykład absurdalności takiego podejścia można wskazać wykonywanie na zlecenie usług księgowych, które rzadko bywają zbieżne z przedmiotem działalności obsługiwanego podmiotu. Zasady opodatkowania czynności wykonywanych na podstawie umów zlecenia i o dzieło nadal budzą kontrowersje, a nieprzejrzyste przepisy nie ułatwiają podatnikom uniknięcia ryzyka błędu. W zapowiadanej nowelizacji ustawy o VAT ustawodawca powinien wyeliminować sygnalizowane problemy i doprecyzować warunki ustalone art. 15 tej ustawy.