Umowa spółki może wyłączyć lub ograniczyć indywidualną kontrolę wszystkich wspólników

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością kontrolę może sprawować: indywidualnie wspólnik, rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Czy możliwe jest pozbawienie wszystkich lub niektórych wspólników uprawnienia kontrolnego?

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością może być ustanowiona rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Jest to, co do zasady, uprawnienie z którego wspólnicy mogą, lecz nie muszą korzystać. W przypadku tzw. dużych spółek z o.o. (tj. w których liczba wspólników przekracza dwudziestu pięciu, a kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500 tysięcy złotych) ustanowienie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej jest jednak obligatoryjne.

Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, w przypadku ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej umowa spółki może wyłączyć lub ograniczyć indywidualną kontrolę wspólników (art. 213 par. 3 k.s.h.). Wykładnia przywołanego przepisu prowadzi do konkluzji, zgodnie z którą możliwe są trzy rozwiązania: 1) utrzymanie prawa indywidualnej kontroli i wprowadzenie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej; 2) wprowadzenie do struktur spółki z o. o. rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, z jednoczesnym ograniczeniem prawa wspólnika do indywidualnej kontroli; 3) wprowadzenie do struktur spółki z o. o. rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, z jednoczesnym wyłączeniem prawa wspólnika do indywidualnej kontroli. Należy przy tym pamiętać, że oba organy – tzn. zarówno rada nadzorcza, jak i komisja rewizyjna – mogą być ustanowione łącznie i funkcjonować obok siebie.

Wyłączenie lub ograniczenie prawa indywidualnej kontroli wspólnika w sytuacji powołania organów nadzoru i kontroli nie następuje automatycznie. Musi być to wyraźnie wyartykułowane w umowie spółki. Jeżeli następuje w drodze zmiany umowy, wymaga jednomyślnej uchwały wspólników. Wymóg jednomyślności wiąże się z uszczupleniem praw udziałowych wspólników, które wymaga zgody wszystkich, których dotyczy (art. 246 par. 3 k.s.h.).

Wyłączenie prawa indywidualnej kontroli oznacza całkowite pozbawienie wspólnika praw, które określa art. 212 § 1 k.s.h., tj. przeglądania w każdym czasie ksiąg i dokumentów spółki, sporządzania bilansu dla swego użytku i żądania wyjaśnień od zarządu, które wspólnik może realizować sam lub wraz z upoważnioną przez siebie osobą. Ograniczenie prawa indywidualnej kontroli może stanowić ograniczenie m.in. tylko do przeglądania ksiąg, bez żądania wyjaśnień, bez towarzyszenia osoby upoważnionej przy czynnościach kontrolnych, może zezwalać na kontrolowanie jedynie w określone dni tygodnia, w określonych godzinach lub w określonym miejscu (tylko w siedzibie spółki).