Rozmowa z Małgorzatą Leśniak, radcą prawnym w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy
- Czy każde stanowisko w urzędzie gminy (np. na stanowisko sekretarza, skarbnika, naczelnika wydziału) może zostać powierzone osobie „pełniącej obowiązki” i jak jest procedura powołania na konkretne stanowiska?
Przepisy prawa pozwalają wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi) powierzenie pełnienia obowiązków na wyżej wymienionych stanowiskach w razie nagłej potrzeby. Zgodnie z art. 21 Ustawy o pracownikach samorządowych osoby takie powinny posiadać odpowiednie kwalifikacje do pełnienia powierzonych im obowiązków. Osoba, której powierzono pełnienie obowiązków w istocie zastępuje kogoś na „nowym stanowisku”, zaś samo powierzenie obowiązków nie wymaga wszczęcia specjalnej procedury. Jest to decyzja wójta (burmistrza, prezydenta) jako pracodawcy w danej jednostce samorządu terytorialnego.
- Czy każde stanowisko w urzędzie gminy (i innych JST) wójt (burmistrz, prezydent miasta) może powierzyć innej osobie w ramach pełnienia obowiązków?
Co do zasady należy odpowiedzieć twierdząco. Ustawa o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 223, poz. 1458) nie przewiduje w tym zakresie szczególnych ograniczeń. Należy wskazać, że zgodnie z przepisami tej ustawy, jeżeli wymagają tego potrzeby jednostki, pracownikowi samorządowemu można powierzyć wykonywanie innej pracy niż określona w umowie o pracę, zgodnej z jego kwalifikacjami. Instytucja pracownika „pełniącego obowiązki” to zasadniczo powierzenie pracownikowi w ramach umowy o pracę innych obowiązków niż te, które są przedmiotem umowy, uczynione w przypadku nagłej potrzeby pracodawcy.
- Na jak długo może zostać zatrudniona w urzędzie samorządowym osoba p.o.?
Zgodnie z przepisami ustawy o urzędnikach samorządowych należałoby przyjąć, że powierzenie takie nastąpić może na okres trzech miesięcy w roku kalendarzowym, przypuszczalnie do wyłonienia w drodze konkursu odpowiedniego kandydata, posiadającego kwalifikacje do pracy na danym stanowisku.
- Czy zatrudniony na stanowisku p.o. musi posiadać kwalifikacje odpowiednie do zajmowanego stanowiska? Jaka jest procedura zatrudniania takiej osoby?
Brzmienie przepisu wskazywałoby, że niekoniecznie musi – w ustawie o pracownikach samorządowych jest zapis, z którego wynika, że pracownik, któremu powierzono inne obowiązki powinien posiadać odpowiednie kwalifikacje. To oznacza, że jeśli zachodzi nagła potrzeba oddelegowania pracownika do pełnienia innych niż oznaczone w umowie obowiązków, dobór powinien uwzględniać zapotrzebowanie oraz możliwości kadrowe wewnątrz danej jednostki samorządu terytorialnego. W sytuacji, gdy mamy „zapotrzebowanie” np. na księgowego, wiadomym jest, że jego obowiązków nie powierzymy geodecie (chyba, że ma potwierdzone kwalifikacje z zakresu księgowości). Powierzenie obowiązków innych niż wskazane w umowie o pracę nie wymaga prowadzenia naboru na to stanowisko czy też przeprowadzania konkursu, jest to w istocie decyzja pracodawcy, czyli w tym wypadku wójta (prezydenta, burmistrza).
- W jaki sposób można zwolnić osobę „pełniącą obowiązki”?
Zależy, czy chodzi o zwolnienie z pełnienia obowiązków, czy o zwolnienie z pracy. W pierwszym przypadku:
Należy wskazać, że co do zasady powierzenie obowiązków powinno być wskazane czasowo, tj. ograniczone w czasie. Jeśli takowego zastrzeżenia nie ma, wydawałoby się, że zwolnienie z pełnienia obowiązków następuje po upływie trzech miesięcy lub po wyłonieniu w drodze konkursu odpowiedniego kandydata na dane stanowisko. W drugim przypadku:
Zwolnienia czyli rozwiązania umowy o prace dokonuje się w takim samym trybie jak zwolnienia zwykłego pracownika, w zależności od rodzaju umowy będącej podstawą nawiązania stosunku pracy – w grę wchodzą zatem wszystkie podstawy określone w kodeksie pracy.
- Czy p.o. może wziąć udział, jako kandydat, w naborze na zajmowane przez siebie stanowisko?
Ustawa o pracownikach samorządowych nie przewiduje żadnych ograniczeń w tej materii. Ważne, aby kandydat posiadał odpowiednie kwalifikacje na dane stanowisko oraz spełniał wymogi wskazane w ustawie o pracownikach samorządowych. Istotne również, aby nie zasiadał w komisji rekrutacyjnej. Wyłączeniu też powinna podlegać osoba, której małżonek lub krewny zasiada w takiej komisji.
- Czy „pełniący obowiązki” np. kierownika lub dyrektora danego wydziału w urzędzie gminy może zasiadać w komisji konkursowej powołanej do oceny kandydatów na zajmowane przez siebie stanowisko?
Tu też nie ma takiego ograniczenia, chyba że w danej jednostce samorządu terytorialnego istnieje regulamin (co nie jest rzadkością), zgodnie z którym jest to niemożliwe. Jednak należy zauważyć, że osoba pełniąca obowiązki zazwyczaj posiada wiedzę odnośnie specyfiki pracy na danym stanowisku i jest w stanie merytorycznie odnieść się do cech potencjalnego pracownika oraz określić jego przydatność do przyszłej pracy na stanowisku, co do którego organizowany jest oficjalny nabór.