Kilka miesięcy temu weszły w życie od dawna oczekiwane na Ukrainie przepisy ustawy regulującej działalność i funkcjonowanie spółek akcyjnych. Ustawa ta została przyjęta przez ukraiński parlament – Radę Najwyższą Ukrainy – w dniu 17 września 2008 roku. Celem tejże ustawy, zwanej na Ukrainie także ustawą „anty-rajderską” („rajderstwo” – od ang. terminu corporate raid – rodzaj wrogiego przejmowania spółki, nawet poprzez przymusowe wykluczenie większościowego akcjonariusza lub udziałowca ze spółki), jest zwiększenie przejrzystości przepisów regulujących ład korporacyjny oraz prowadzenie działalności przez spółki akcyjne. Jednym z jej najważniejszych skutków ma być również wzmocnienie ochrony praw akcjonariuszy mniejszościowych.
Ustawa ma na celu w szczególności wyeliminowanie istniejącej od dawna bolączki ukraińskiego biznesu, którą było tzw. „rajderstwo”. Do momentu przyjęcia stosownych przepisów sprzeczności i braki ustawodawstwa ukraińskiego doprowadziły do wykształcenia się i funkcjonowania negatywnego zjawiska „rajderstwa”, polegającego na tym, że zainteresowane grupy miały możliwość przejęcia kontroli nad podmiotem prawnym, przy wykorzystaniu luk prawnych oraz niejasnych, istniejących uregulowań.
Omawianie zmian zacznijmy od tych najbardziej widocznych, chociaż kosmetycznych poprawek. I tak, nowe przepisy przewidują przekształcenie dotychczasowych otwartych spółek akcyjnych i spółek akcyjnych typu zamkniętego odpowiednio w publiczne i prywatne spółki akcyjne. Zmiany takie prawdopodobnie będą zrozumiałe dla inwestorów zagranicznych, jednak mogą doprowadzić do pewnych nieporozumień w związku z terminologią używaną w Kodeksie Cywilnym Ukrainy, który mówi o osobach prawnych działających jako „osoby prawne prawa publicznego” lub „osoby prawne prawa prywatnego”. Wskazana zmiana ma charakter nomenklaturowy; warto jednakże mieć na uwadze okoliczność, iż podmioty prawa ukraińskiego mają 2 lata na wprowadzenie odpowiednich zmian do swoich statutów.
Wprowadzona nowelizacja przewiduje również donioślejsze prawnie zmiany. Zaliczyć do nich należy te uregulowania ustawy, które ograniczają możliwości sprzedaży akcji prywatnych spółek akcyjnych zewnętrznym podmiotom bez oferowania ich pozostałym zainteresowanym stronom. Dotychczas obowiązująca ustawa pozwalała zarówno na tzw. zamknięte (prywatne) nabywanie akcji spółek akcyjnych, jak też otwarte (publiczne) zapisy na akcje. Jest to jedno z ważnych „anty-rajderskich” narzędzi wprowadzonych celem zapobiegnięcia ingerencjom osób trzecich w spółki.
Kolejne nowatorskie uregulowania ustawy dotyczą zobowiązań akcjonariusza dominującego w odniesieniu do praw akcjonariuszy mniejszościowych. W przypadku zainteresowania przejęciem kontroli 50% akcji spółki potencjalni nabywcy powinni złożyć ofertę zakupu udziałów od pozostałych akcjonariuszy, a w przypadku planowego nabycia powyżej 10% akcji powinni oni w terminie 30-dni wystosować publiczny komunikat dotyczący planowanej transakcji.
Wprowadzając nowelizację ukraiński ustawodawca nie poszedł dalej i nie zmniejszył quorum na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy z obecnych 60% do 50%; prawdopodobnie ze względu na to, iż wcześniejsze starania o taką regulację doprowadziły do 12-letniego wstrzymania wejścia w życie przepisów nowej ustawy. Jednocześnie nowa regulacja wyraźnie przewiduje, że miejscem odbycia walnego zgromadzenia akcjonariuszy może być wyłącznie siedziba spółki.
Ustawa poddała też większej kontroli najważniejsze umowy zawierane przez przedsiębiorstwa. Art. 70 ustawy wprowadził pojęcie tzw. „istotnych umów”, tj. umów przekraczających swoją wartością 10% wartości aktywów spółki z ostatniego rocznego sprawozdania finansowego. Umowy o wartości pomiędzy 10 a 25% aktywów wymagają przy tym zatwierdzenia przez radę nadzorczą (albo przez walne zgromadzenie akcjonariuszy, jeżeli umowa nie została zaakceptowana przez radę nadzorczą). Walne zgromadzenie akcjonariuszy jest natomiast uprawnione do zatwierdzenia zwykłą większością głosów akcjonariuszy zarejestrowanych na takim zgromadzeniu umowy o wartości pomiędzy 25% a 50% wartości aktywów spółki; natomiast większość ¾ głosów wszystkich akcjonariuszy jest wymagana dla zatwierdzania umów o wartości przekraczającej 50% wartości aktywów.
Omówione powyżej nowelizacje skomplikują prawdopodobnie w pewnym stopniu proces podejmowania decyzji w ukraińskich spółkach akcyjnych, jednakże z drugiej strony dają szansę na wzmocnienie przejrzystości działalności tychże spółek.
Nowe przepisy ukraińskie normujące funkcjonowanie spółki akcyjnej nie powinny być traktowane jako panaceum na wszelkie bolączki związane z rozwojem spółek na Ukrainie, gdyż często podstawowe problemy związane z rozwojem tego kraju hamują dynamikę rozwoju w innych dziedzinach. Niektóre doniosłe prawnie elementy ładu korporacyjnego, takie jak dostępność dla akcjonariusza informacji o bieżących sprawach spółki czy też odpowiedzialność jej organów nadal są traktowane wyłącznie jako dobra wola przedsiębiorstwa i nie znajdują odzwierciedlenia w przepisach prawa. Jednakże nowe kroki na drodze do harmonizacji ustawodawstwa są widoczne i powinny być przychylnie odebrane przez inwestorów.