Jak polskie prawo chroni wzory użytkowe?

W niektórych krajach, w tym również w Polsce, pewne rozwiązania techniczne, które nie spełniają wymogów pozwalających na ich ochronę za pomocą patentu, mogą być chronione prawem ochronnym jako wzory użytkowe. Ze względu na mniej surowe, niż w przypadku wynalazków, wymogi dotyczące zdolności ochronnej wzorów użytkowych oraz krótszy okres ochrony, zdarza się, że są one nazywane „małymi wynalazkami”.

Wzorem użytkowym jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Wzór użytkowy uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki. Przez stan techniki rozumie się wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa ochronnego, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób. Wzór użytkowy uważa się za rozwiązanie użyteczne, jeżeli pozwala ono na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów.

Uzyskując prawo ochronne, nabywa się prawo wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Czas trwania prawa ochronnego wynosi 10 lat od daty dokonania zgłoszenia wzoru użytkowego w Urzędzie Patentowym RP (dalej: „UPRP”).

Komu przysługuje prawo do uzyskania prawa ochronnego na wzór użytkowy

Prawo do uzyskania prawa ochronnego na wzór użytkowy przysługuje twórcy. Współtwórcom wzoru użytkowego uprawnienie to przysługuje wspólnie. W razie dokonania wzoru użytkowego w wyniku wykonywania przez twórcę obowiązków ze stosunku pracy albo z realizacji innej umowy, prawo to przysługuje pracodawcy lub zamawiającemu, chyba że strony ustaliły inaczej.

W umowie pomiędzy przedsiębiorcami może być określony podmiot, któremu przysługiwać będą prawa w razie dokonania wzoru użytkowego w związku z wykonywaniem tej umowy. W razie dokonania wzoru użytkowego przez twórcę przy pomocy przedsiębiorcy, przedsiębiorca ten może korzystać z tego wzoru użytkowego we własnym zakresie. W umowie o udzielenie pomocy strony mogą ustalić, że przedsiębiorcy przysługuje w całości lub części prawo do uzyskania wzoru użytkowego.

Jeżeli zgłaszający chce skorzystać z uprzedniego pierwszeństwa, powinien w podaniu złożyć stosowne oświadczenie oraz dołączyć dowód potwierdzający zgłoszenie wzoru użytkowego we wskazanym państwie bądź wystawienie go na określonej wystawie. Dowód taki może być również złożony w ciągu trzech miesięcy od daty zgłoszenia.

Zgłoszenie wzoru użytkowego

Zgłoszenie wzoru użytkowego w celu uzyskania prawa ochronnego powinno obejmować:

  • Podanie zawierające co najmniej oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o udzielenie prawa ochronnego,
  • Opis wzoru użytkowego ujawniający jego istotę,
  • Zastrzeżenie lub zastrzeżenia ochronne,
  • Skrót opisu,
  • Rysunki.

Do zgłoszenia dokonanego w celu uzyskania prawa ochronnego zgłaszający powinien dołączyć również inne dokumenty i oświadczenia, jeżeli jest to niezbędne do uzasadnienia twierdzeń i żądań zawartych w zgłoszeniu. Jeżeli zgłaszający nie jest twórcą wzoru użytkowego, powinien w podaniu wskazać twórcę i podstawę swego prawa do uzyskania prawa ochronnego.

Opis ochronny wzoru użytkowego

Opis wzoru użytkowego powinien przedstawiać wzór użytkowy na tyle jasno i wyczerpująco, aby znawca mógł ten wzór użytkowy urzeczywistnić. W szczególności opis powinien zawierać tytuł odpowiadający przedmiotowi wzoru użytkowego, określać dziedzinę techniki, której wzór użytkowy dotyczy, a także znany zgłaszającemu stan techniki oraz przedstawiać w sposób szczegółowy przedmiot rozwiązania, z objaśnieniem figur rysunków i przykładem lub przykładami realizacji bądź stosowania wzoru użytkowego.

Zastrzeżenia ochronne

Zakres przedmiotowy prawa ochronnego określają zastrzeżenia ochronne zawarte w opisie ochronnym wzoru użytkowego, zredagowane z uwzględnieniem zasad analogicznych jak dla wynalazków, z tą różnicą, że zgłoszenie wzoru użytkowego może zawierać tylko jedno zastrzeżenie ochronne niezależne dotyczące jednego przedmiotu wzoru, jednoznacznie określonego jako całość, w stopniu umożliwiającym realizację zamierzonego celu. Zastrzeżenia ochronne powinny być w całości poparte opisem wzoru użytkowego i określać w sposób zwięzły, lecz jednoznaczny, przez podanie cech technicznych rozwiązania, zastrzegany wzór użytkowy oraz zakres żądanej ochrony.

Każde zastrzeżenie powinno być ujęte jasno, w jednym zdaniu lub równoważniku zdania. Oprócz zastrzeżenia niezależnego w zgłoszeniu może występować odpowiednia liczba zastrzeżeń zależnych dla przedstawienia wariantów wzoru użytkowego lub sprecyzowania cech wymienionych w zastrzeżeniu niezależnym lub innym zastrzeżeniu zależnym.

Skrót opisu

Skrót opisu powinien zawierać zwięzłą i jasną informację określającą przedmiot i charakterystyczne cechy techniczne wzoru użytkowego oraz wskazanie jego przeznaczenia, jeżeli nie wynika to z określenia samego przedmiotu.

Rysunki

Rysunki powinny w sposób czytelny, w połączeniu z opisem i zastrzeżeniami ochronnymi, odtwarzać przedmiot wzoru użytkowego w ujęciu schematycznym, bez tekstu, z wyjątkiem pojedynczych wyrazów, gdy są one konieczne. Zgłoszenie może zawierać kilka arkuszy rysunków. Na jednym arkuszu może znajdować się więcej niż jedna figura, lecz wyraźnie oddzielona jedna od drugiej.

Jednolitość wzoru użytkowego

Zgłoszenie wzoru użytkowego może obejmować tylko jedno rozwiązanie. Wymóg ten nie ogranicza ujęcia w zgłoszeniu różnych postaci przedmiotu, posiadających te same istotne cechy techniczne zastrzeganego rozwiązania, jak również przedmiotu składającego się z części organicznie lub funkcjonalnie związanych ze sobą.

Zgłoszenie za granicą

Wzór użytkowy, na który polska osoba prawna bądź obywatel polski, mający miejsce zamieszkania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, chce uzyskać prawo ochronne za granicą, może być zgłoszony za granicą w celu uzyskania ochrony dopiero po zgłoszeniu go w UPRP.

Badanie wzoru użytkowego

UPRP sporządza dla każdego zgłoszenia wzoru użytkowego podlegającego ogłoszeniu sprawozdanie o stanie techniki, obejmujące wykaz publikacji, które będą brane pod uwagę przy ocenie zgłoszonego wzoru użytkowego. Niezwłocznie po sporządzeniu sprawozdania Urząd Patentowy RP przekazuje je zgłaszającemu.

Udzielenie prawa ochronnego

UPRP wydaje decyzję o udzieleniu prawa ochronnego, jeżeli zostały spełnione ustawowe warunki do jego uzyskania. Udzielenie prawa ochronnego następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za pierwszy okres ochrony. W razie nieuiszczenia opłaty w wyznaczonym terminie, UPRP stwierdza wygaśnięcie decyzji o udzieleniu prawa ochronnego.

Udzielone prawa ochronne na wzory użytkowe podlegają wpisowi do rejestru wzorów użytkowych prowadzonego przez UPRP. Udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy stwierdza się przez wydanie świadectwa ochronnego. Uprawniony z patentu może wskazać, w szczególności przez stosowne oznaczenie na towarach, że jego wynalazek korzysta z ochrony.