Czy członek zarządu spółki może być prokurentem?

Dopuszczalność łączenia funkcji członka zarządu i prokurenta od dawna budzi kontrowersje i spory. Wskazuje się na ryzyko bezpieczeństwa obrotu, gdyż mogą powstać wątpliwości co do ważności czynności prawnej, kiedy nie będzie oczywiste, w jakim charakterze występuje osoba pełniąca równocześnie obie funkcje w spółce. Z drugiej dopuszcza się łączenie tych funkcji bez ograniczeń, skoro kodeks spółek handlowych nie statuuje zakazu ich łączenia, w odróżnieniu od zakazu równoczesnego pełnienia przez członka zarządu funkcji w radzie nadzorczej (por. art. 214 ksh – dla sp. z o.o. i art. 387 ksh – dla spółek akcyjnych).

Sądy rejestrowe nie stawiają przeszkód w ujawnieniu w KRS prokurenta w osobie, która jest już wpisana do rejestru jako członek zarządu, choć w ocenie dopuszczalności łączenia funkcji członka zarządu i prokurenta praktyka orzecznicza nie była jednolita. Jeszcze pod rządem kodeksu handlowego za dopuszczalnością kumulowania funkcji członka zarządu i prokurenta w spółce z o.o. wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Poznaniu (por. wyrok z 28.04.1992 r., I ACr 111/92). Z kolei przeciwko łączeniu tych funkcji opowiedział się Sąd Apelacyjny w Katowicach (por. wyrok 16.03.2005 r., I ACa 1628/04), argumentując swoje stanowisko tym, że stanowiłoby to naruszenie art. 205 ksh, a kontrahenci mogą być zdezorientowani i nie wiedzieć, czy dana osoba podejmuje czynności prawne jako organ spółki, czy też jej pełnomocnik. Pozytywnie z kolei do kwestii łączenia funkcji członka zarządu i pełnomocnika spółki odniósł się Sąd Najwyższy (por. uchwała z 23.08.2006 r., III CZP 68/06) wskazując, że członek zarządu może być ustanowiony pełnomocnikiem do poszczególnych czynności. W uzasadnieniu tej uchwały stwierdzono m.in., że z uregulowania art. 205 § 3 ksh wynika możliwość udzielenia prokury także członkowi zarządu, a zakazy pełnienia przez członków zarządu określonych funkcji zostały wyraźnie w przepisach przewidziane. Za możliwością łączenia tych funkcji mają też przemawiać regulacje innych ustaw, wprost dopuszczające udzielanie członkom zarządu pełnomocnictw (np. prawo spółdzielcze). Uwzględniając aktualną linię orzeczniczą, argumenty przeciwników dopuszczalności łączenia funkcji członka zarządu i prokurenta tracą na ostrości, choć niewątpliwie z punktu widzenia zakresu kompetencji kontrowersyjnym może wydawać się powierzanie członkom zarządu także funkcji prokurenta. Zwłaszcza w sytuacji wymogu reprezentacji łącznej w spółce, gdy do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie członka zarządu łącznie z prokurentem. Może się wówczas zdarzyć, że przy czynności prawnej ta sama osoba będzie występować jako członek zarządu i prokurent. Takie rozwiązanie może być zarówno korzystne dla spółki (gdy z różnych przyczyn inni członkowie zarządu nie mogliby działać), jak i nieść ryzyko dokonania przez członka zarządu kumulującego jednocześnie funkcję prokurenta czynności prawnej, do której pozostali członkowie zarządu spółki nie są przekonani.
Należy mieć na uwadze, że prokura jest rodzajem pełnomocnictwa o ustawowo określonym zakresie umocowania (art.1091 kc) udzielanym przez organ spółki (zarząd), a udział w zarządzie spółki nie pozbawia członka zarządu statusu osoby fizycznej o pełnej zdolności do czynności prawnych, co jest z kolei przesłanką możliwości bycia prokurentem (art.1092 kc). Poprzez udzielenie prokury członkowi zarządowi nie dochodzi zatem – co podnoszą przeciwnicy łączenia tych funkcji – do udzielenia przez członka zarządu pełnomocnictwa (prokury) „samemu sobie”, lecz odrębnej od spółki osobie fizycznej, która jednocześnie pełni funkcję w zarządzie spółki. Ponadto prokurent nie reprezentuje zarządu (lub jego członków), lecz spółkę (por. art. 1091 kc). Pomijając kwestie związane z możliwymi komplikacjami w ustaleniu, w jakim charakterze występuje osoba pełniąca równocześnie funkcję członka zarządu i prokurenta, przy dokonywanych w imieniu spółki czynności prawnych, należy pamiętać, aby zadbać o wyraźne wskazanie, w jakim charakterze składa na różnych dokumentach podpis osoba, która kumuluje funkcję członka zarządu i prokurenta. Pozwoli to na ocenę prawidłowości reprezentacji spółki przy poszczególnych czynnościach prawnych oraz usunąć ewentualne wątpliwości co do statusu osoby łączącej funkcje w zarządzie i prokurenta w konkretnym stanie faktycznym.