Jak obecnie skutecznie dochodzić roszczeń w Rosji?

Wraz ze spadkiem wartości rubla i napiętą sytuacją międzynarodową wiele rosyjskich firm może mieć problemy z regulowaniem zobowiązań.  Co zrobić w sytuacji gdy kontrahent rosyjski nie płaci? Jak się zabezpieczyć? Jak wygląda procedura windykacyjna w Rosji? 

Tryb dochodzenia roszczenia: powództwo czy ogłoszenie upadłości? 

Jeżeli decydujemy się na dochodzenie roszczenia w Rosji na drodze sądowej, należy pamiętać, że tak jak i w Polsce, można to zrobić w trybie wytoczenia powództwa albo w ramach podziału majątku dłużnika w postępowaniu upadłościowym. Z doświadczenia wiemy, że dochodzenie roszczeń w trybie postępowania upadłościowego może się okazać znacznie skuteczniejsze aniżeli dochodzenie w trybie zwykłym. 

Po pierwsze, unikamy wówczas postępowania egzekucyjnego, które w Rosji nie  najlepiej funkcjonuje, jak również ryzyka trafienia na nieuczciwego lub nierzetelnego komornika, któremu prawo daje większe aniżeli syndykowi możliwości na robienie tzw. „samowolki”. Upadłość w Rosji prowadzona jest obecnie w dość przejrzysty sposób. Znając procedurę upadłościową, jesteśmy w stanie kontrolować przebieg tej procedury z dowolnego miejsca, w tym z zagranicy. Od początku możemy też kontrolować sytuację prawną i materialną naszego Dłużnika, unikając przy tym ogłoszenia upadłości poza naszymi plecami. 

Po drugie, zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości może wpłynąć na dłużnika w sposób motywujący do uregulowania zapłaty, zwłaszcza jeżeli ma on plany gospodarcze (kredyt, rozpoczęcie współpracy z innymi kontrahentami lub dostawcami). Upublicznienie wiadomości o wprowadzeniu jakiejkolwiek procedury upadłościowej wobec niego nie sprzyjałoby tym planom.   

Po trzecie, kontrahenci rosyjscy z reguły wywiązują się ze swoich zobowiązań gospodarczych. Przypadki niepłacenia najczęściej związane są nie z brakiem chęci zapłaty, lecz z rzeczywiście zaistniałymi problemami z płynnością finansową. Procedura upadłościowa w tych przypadkach byłaby wręcz wskazana. Dodatkowo warto wziąć pod uwagę to, iż większość z tych przedsiębiorców jest spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością. Na gruncie prawa rosyjskiego jedynym przypadkiem ponoszenia odpowiedzialności za zobowiązania spółki przez jej wspólników lub członków zarządu jest właśnie doprowadzenie spółki do stanu upadłości. Jeżeli mamy podejrzenie o celowym lub zawinionym doprowadzeniu do upadłości dłużnika-spółki przez osoby za nią decydujące, jedynym sposobem  na udowodnienie tego jest ogłoszenie upadłości dłużnika. 

Znacznie niższe są też koszty procedury upadłościowej. Nie płacimy wówczas wpisu uzależnionego od wartości naszej wierzytelności, lecz stałą opłatę w wysokości nieprzekraczającej 6000 RUB (ok. 400 PLN). Pamiętać jednak należy o tym, iż wszczęcie postępowania upadłościowego objęte jest ryzykiem dzielenia się masą upadłości z innymi wierzycielami.  Jeżeli wykonanie zobowiązania było zabezpieczone hipoteką lub zastawem, w pierwszej kolejności,  powinniśmy rozważyć zaspokojenie roszczenia z przedmiotu zabezpieczenia. 

Przedsądowa korespondencja z dłużnikiem 

Przed podjęciem decyzji odnośnie do tego, w jaki sposób będziemy dochodzić roszczeń od dłużnika w Rosji, należy zweryfikować posiadaną przez nas dokumentację potwierdzającą zawarcie umowy i fakt niepłacenia przez kontrahenta oraz ewentualnie podjąć kroki do uzupełnienia brakujących dowodów. Weryfikacji dokonujemy, biorąc pod uwagę ogólną regułę w rosyjskim prawie cywilnym, zgodnie z którą umowa pomiędzy przedsiębiorcami powinna być zawarta w formie pisemnej pod rygorem braku możliwości powołania się na dowody inne, niż pisemne. W praktyce oznacza to, że w postępowaniu sadowym będą się liczyły dowody wyłącznie na piśmie. Jeżeli z takiej perspektywy okaże się, że nasza pozycja jest za słaba, koniecznie musimy podjąć odpowiednią korespondencję z Dłużnikiem. Korespondencja powinna być prowadzona w formie przewidzianej dla kontraktu. Jeżeli uprzednio obie strony w zakresie stosunków wynikających z danej umowy skutecznie wyraziły zgodę na zrównanie statusu dokumentów elektronicznych z dokumentami na nośniku papierowym albo obie strony posługują się podpisem elektronicznym, korespondencja może być prowadzona elektronicznie. Jeżeli prowadzimy korespondencję w sposób tradycyjny, najlepiej korzystać z opcji wysłania listu poleconego z wykazem zawartości przesyłki. Liczmy się z tym, że dłużnik raczej nie będzie odpowiadać przy użyciu tego samego sposobu lub nie będzie odpowiadać wcale, a w sądzie może twierdzić, na przykład, że wysyłaliśmy do niego puste koperty albo korespondencję nie dotyczącą kontraktu. Sąd zaś będzie oczekiwać od nas dowodów na wysłanie powoływanych przez nas dokumentów, w tym, na przykład, wezwania do zapłaty. Orzecznictwo sądów rosyjskich w zakresie prawidłowego wysyłania pocztą powiadomień i oświadczeń potwierdza taką praktykę. Z uwagi na brak możliwości wysłania przesyłki z wykazem zawartości z Polski zaleca się wysłanie takiej przesyłki z Rosji. 

Biorąc pod uwagę możliwość zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika, pamiętajmy o tym, aby przy okazji przygotowania dokumentacji świadczącej o istnieniu długu zbierać jednocześnie dowody niewypłacalności dłużnika. Często bowiem w korespondencji uzasadniającej brak opłaty w terminie dłużnik sam wskazuje informację, którą można rozważyć pod kątem przesłanek upadłości. 

Przedawnienie roszczeń 

Ogólny termin przedawnienia roszczeń w Rosji zarówno w obrocie z konsumentami, jak i w obrocie pomiędzy przedsiębiorcami wynosi 3 lata od dnia, kiedy powód dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o naruszeniu swojego prawa oraz o tym, kto będzie pozwanym w sprawie ochrony naruszonego prawa.    

W odniesieniu do zobowiązań z określonym terminem wykonania okres przedawnienia rozpoczyna się po zakończeniu tego terminu. 

Jeżeli termin wykonania nie jest określony albo jest określony jako chwila wezwania do spełnienia świadczenia, okres przedawnienia rozpoczyna się z dniem otrzymania przez dłużnika wezwania do spełnienia świadczenia, a w przypadku wyznaczenia w wezwaniu dłużnikowi terminu wykonania  – po zakończeniu takiego terminu. 

Niezależnie od norm specjalnych lub sposobu obliczenia okresu przedawnienia roszczenia, okres przedawnienia nie może przekroczyć dziesięciu lat od dnia powstania zobowiązania.  

Wspomniane normy odnoszą się do zobowiązań powstałych po 1 września 2013 roku. Do wcześniejszych zobowiązań mają zastosowanie nieco odmienne reguły.

Tak jak i w prawie polskim, na gruncie prawa rosyjskiego sąd bada ewentualne przedawnienie roszczenia jedynie w przypadku podniesienia takiego zarzutu przez pozwanego. Zarzut przedawnienia może być podniesiony do chwili wydania przez sąd wyroku. 

Terminy rozpatrzenia spraw i wydania orzeczenia w sprawie 

Zgodnie z ogólną regułą sprawa gospodarcza z powództwa powinna być rozpatrzona przez sąd pierwszej instancji w terminie nieprzekraczającym trzech miesięcy od dnia wpłynięcia powództwa do sądu. Podstawowy okres przewidziany dla instancji apelacyjnej to dwa miesiące. Okres ten obejmuje zarówno stadium przygotowawcze, jak i wydanie orzeczenia w sprawie. 

Przyjęcie sprawy do rozpoznania następuje w terminie około tygodnia od dnia wpłynięcia powództwa (apelacji) do sądu właściwego. 

Ze względu na skomplikowany charakter sprawy lub dużą ilość uczestników postępowania przewidziany ogólny okres może być przedłużony do sześciu miesięcy. Możliwość ta jest wykorzystywana bardzo często w postępowaniu z udziałem osób zagranicznych.  

Praktyka pokazuje, że sędziowie rosyjscy raczej przestrzegają terminów ustawowych przewidzianych do rozpatrzenia sporu. Chociaż takie bezwzględne dążenie do rozpatrzenia sprawy w terminie, nie raz odbija się niekorzystnie na rzetelności przebiegu postępowania i treści orzeczenia. 

Trochę inaczej wygląda sprawa z uzyskaniem tak zwanego listu wykonawczego będącego odpowiednikiem klauzuli wykonalności w polskim postępowaniu. Wbrew pozorom, z uwagi na brak przewidzianego w ustawie obligatoryjnego terminu w tym zakresie, uzyskanie tytułu wykonawczego wcale nie musi trwać krócej niż samo postępowanie poprzedzające wydanie wyroku. Trzeba być na to przygotowanym. 

Postępowanie egzekucyjne 

W odróżnieniu od sędziów komornicy nie są tak zdyscyplinowani pod kątem przestrzegania ustawowych terminów przewidzianych w postępowaniu egzekucyjnym. Ogólny okres przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego wynosi dwa miesiące od dnia wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Postępowanie wszczyna się z dniem otrzymania przez komornika tytułu wykonawczego. Z uwagi na to, iż kierujemy wniosek w sprawie wszczęcia postępowania egzekucyjnego nie do konkretnego komornika, lecz do właściwego wydziału służby komorniczej lub głównego komornika na danym obszarze terenowym o znaczeniu federacyjnym, wierzyciel często nie jest w stanie skutecznie i szybko wpłynąć na  przekazanie sprawy w terminie do konkretnego komornika. Przewidziany ogólny termin ustawowy na przekazanie sprawy komornikowi przez właściwy wydział służby komorniczej to trzy dni, przez głównego komornika podmiotu federacyjnego – 5 dni od dnia wpłynięcia wniosku o wszczęcie postępowania.