Użytkowanie wieczyste – bardzo zbliżone do własności ograniczone prawo rzeczowe – jest bodaj najczęściej krytykowaną w ostatnim czasie instytucją w naszym systemie prawnym. Dzieje się tak głównie za sprawą rosnących opłat rocznych obciążających budżety zarówno osób fizycznych, jak i przedsiębiorców. Ustawodawca dostrzegł ten problem i dokonał zmian, które mają szanse ulżyć użytkownikom, także przedsiębiorcom.
Wielu przedsiębiorców prowadzi działalność na gruntach będących własnością jednostek samorządu terytorialnego. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie prawo użytkowania wieczystego. Oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste następuje w drodze przetargu lub bezprzetargowo i wymaga zawarcia umowy w formie aktu notarialnego, a następnie wpisu w księdze wieczystej. Oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości zabudowanej następuje z równoczesną sprzedażą położonych na niej nieruchomości.
Użytkowanie wieczyste nieruchomości wiąże się z ponoszeniem opłat, tzw. pierwszej opłaty i opłat rocznych. Pierwsza opłata podlega zapłacie jednorazowo, nie później niż do dnia zawarcia umowy. Opłaty roczne wnosi się przez cały okres użytkowania, w terminie do 31 marca każdego roku, z góry za dany rok. 9 października 2011 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o gospodarce nieruchomościami, która wprowadziła możliwość ubiegania się przez przedsiębiorców o bonifikaty od pierwszej opłaty oraz od opłat rocznych. Poprzednia regulacja nie przewidywała bonifikat dla przedsiębiorców. Obecnie właściwy organ może udzielić bonifikaty od pierwszej opłaty i opłat rocznych, na podstawie odpowiednio zarządzenia wojewody albo uchwały rady lub sejmiku. We wspomnianych aktach prawa miejscowego określa się w szczególności warunki udzielania bonifikat i wysokość stawek procentowych. Wysokość pierwszej opłaty, opłat rocznych i udzielanych bonifikat oraz sposób ich zapłaty ustala się w umowie. Na mocy znowelizowanych przepisów zmianom uległy również zasady oraz częstotliwość aktualizacji opłaty rocznej. Wysokość tej opłaty może być aktualizowana nie częściej niż raz na 3 lata, pod warunkiem, że zmianie ulegnie wartość nieruchomości – poprzednio aktualizacja mogła następować raz w roku. Z kolei użytkownik wieczysty może żądać od właściwego organu dokonania aktualizacji opłaty rocznej, jeżeli wartość nieruchomości uległa zmianie, a właściwy organ nie podjął się aktualizacji. Nowa wysokość opłaty rocznej obowiązuje począwszy od 1 stycznia roku następującego po roku, w którym użytkownik wieczysty zażądał jej aktualizacji.
Opisywana nowelizacja objęła również przepisy ustawy o przekształceniu użytkowania wieczystego w prawo własności. Mają one niezwykle istotne znaczenie dla przedsiębiorców. Do tej pory z wnioskiem o przekształcenie mogły występować jedynie osoby fizyczne i to w odniesieniu do wybranej kategorii nieruchomości, głównie wykorzystywanych na cele mieszkaniowe. Obecnie również przedsiębiorcy, na rzecz których prawo użytkowania wieczystego zostało ustanowione przed 13.10.2005 r., mogą ubiegać się o jego przekształcenie w prawo własności.