Czy zmiana przepisów dotyczących zwrotu wadium w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego wpłynie na zwiększenie płynności finansowej przedsiębiorców?
Na przełomie 2009 i 2010 roku w związku z nowelizacją ustawy Prawo zamówień publicznych z dnia 5 listopada 2009 r. dokonano zmian w instytucji wadium, a w szczególności w uregulowaniach dotyczących jego zwrotu oraz zatrzymania.
Rola, jaką pełni wadium w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego jest dość istotna, zwłaszcza z punktu widzenia zamawiającego. Przede wszystkim otrzymane wadium zwiększa pewność, że zostanie podpisana umowa o wykonanie zamówienia publicznego, będącego przedmiotem postępowania przez wykonawcę, którego ofertę wybrano za najkorzystniejszą. Nad wykonawcą ciąży bowiem groźba przepadku wniesionego wadium, jako formy zryczałtowanego odszkodowania za niewywiązanie się ze zobowiązań wobec zamawiającego. Dzięki żądaniu zabezpieczenia składanych ofert poprzez wniesienie wadium zamawiający może oczekiwać, że będą one przemyślane i oparte na rzetelnej analizie finansowej.
Obowiązek żądania wadium przez zamawiającego określa art. 45 ust. 1-2 ustawy Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2007 r., nr 223, poz. 1655, z późn. zm.). Powołany przepis przewiduje zarówno obligatoryjne żądanie wniesienia wadium – w sytuacji, w której wartość zamówienia przekracza tzw. progi unijne, jak również fakultatywne – zależne od woli zamawiającego, jeżeli wartość zamówienia nie przekroczy progów unijnych. Wadium wnosi się przed upływem terminu składania ofert.
Obowiązująca od 22 grudnia 2009 r. nowelizacja Prawa zamówień publicznych zmieniła w znaczący sposób uregulowania związane ze zwrotem wadium. Został przyspieszony termin jego zwrotu. Zgodnie z art. 46 Prawa zamówień publicznych, zamawiający zwraca wadium wszystkim wykonawcom niezwłocznie po wyborze oferty najkorzystniejszej lub unieważnieniu postępowania, z wyjątkiem wykonawcy, którego oferta została wybrana jako najkorzystniejsza. Temu ostatniemu bowiem zamawiający zobowiązany jest zwrócić wadium niezwłocznie po zawarciu umowy w sprawie zamówienia publicznego oraz wniesieniu zabezpieczenia należytego wykonania umowy, jeżeli było ono wymagane. Obowiązek niezwłocznego zwrotu wadium spoczywa również na zamawiającym w sytuacji, w której wnioskuje o to wykonawca wycofujący swoją ofertę przed upływem terminu składania ofert.
Jest to zatem istotna zmiana, wobec poprzednio obowiązującej regulacji, przewidującej obowiązek zwrotu wadium przez zamawiającego dopiero w sytuacjach, w których upłynął termin związania ofertą, zawarto umowę w sprawie zamówienia publicznego i wniesiono zabezpieczenie należytego wykonania tej umowy lub też, gdy zamawiający unieważnił postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego, a protesty zostały ostatecznie rozstrzygnięte lub upłynął termin do ich wnoszenia.
Pamiętać należy, iż zgodnie z art. 45 ust. 3 Prawa zamówień publicznych wysokość wadium może być określona w wysokości do 3% wartości zamówienia, nierzadko więc wadium wynosi nawet kilkaset tysięcy, a bywa, że i kilka milionów złotych. Są to zatem kwoty niepozostające bez znaczenia dla przedsiębiorców biorących udział w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, w szczególności, gdy są wnoszone w pieniądzu, a cena zaproponowana przez danego wykonawcę plasuje jego ofertę na dalekim miejscu w rankingu. Wydaje się więc słuszny kierunek zmian, który obrał polski ustawodawca. Skrócenie terminu zwrotu wadium niewątpliwie korzystnie wpływa na płynność finansową uczestników postępowania, nie prowadzi do nadmiernego zamrażania środków przez zamawiającego, daje możliwość, zwłaszcza wykonawcom dysponującym mniejszym kapitałem, częstszego udziału w postępowaniach inicjowanych przez różne podmioty. Wprowadzone zmiany nie wpływają również negatywnie na zabezpieczanie prawidłowego przebiegu postępowania. Zamawiający w dalszym ciągu dysponuje bowiem wadium wniesionym przez wykonawcę, którego oferta została uznana za najkorzystniejszą, do momentu podpisania przez niego umowy w sprawie zamówienia publicznego i wniesienia stosownego zabezpieczania prawidłowego wykonania umowy, jeżeli jest ono wymagane. Dopiero po dokonaniu tych czynności wykonawca, którego oferta została wskazana jako najkorzystniejsza może liczyć na zwrot wniesionego wadium.