Roszczenia pracownika w razie wadliwego wypowiedzenia umowy o pracę lub bezprawnego rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia

Zostałem zwolniony z pracy miesiąc po powrocie z urlopu zdrowotnego (przebywałem na zwolnieniu L4 przez 1 miesiąc). Pracodawca zwolnił mnie za wypowiedzeniem z uwagi na moją absencję w pracy – w sumie w bieżącym roku na zwolnieniu lekarskim przebywałem 2 mies.

Zasadniczo pracodawca może wypowiedzieć pracownikowi umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony w przypadku powtarzających się usprawiedliwionych nieobecności w pracy. Jednak wypowiedzenie umowy o pracę z powodu absencji chorobowej może być uznane za działanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i z tego względu nieuzasadnione. Sąd Najwyższy w wyroku z 21 stycznia 2003 r., podniósł, że jakkolwiek długotrwałe nieobecności pracownika spowodowane chorobą mogą uzasadniać wypowiedzenie umowy o pracę, to jednak takie wypowiedzenie może być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, w sytuacji, gdy dotyczy długoletniego pracownika nienagannie wykonującego dotąd swoje obowiązki pracownicze (I PK 96/02). Zatem dopiero analiza całokształtu okoliczności związanych z przebiegiem zatrudnienia czytelnika pozwoli na zdeterminowanie czy wypowiedzenie umowy o pracę było wadliwe i czy pracodawca poniesie konsekwencje wadliwego wypowiedzenia w postaci uwzględnienia roszczeń pracownika przez sąd pracy. W świetle ostatnio projektowanych nowelizacji kodeksu pracy szczególnego znaczenia nabiera prawo wyboru odpowiedniego roszczenia przez pracownika. Senacka Komisja Ustawodawcza przygotowała projekt nowelizacji kodeksu pracy (druk nr 207), który wprowadzi zmiany w zakresie uprawnień pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie. Obecnie odszkodowanie przysługuje niezależnie od zakresu szkody doznanej przez pracownika i wyczerpuje wszystkie uprawnienia pracownika, nawet, jeżeli rzeczywista szkoda była wyższa. Z drugiej strony należy dodać, że odszkodowanie nie ulega zmniejszeniu, jeżeli rzeczywista szkoda była niższa. Po wejściu w życie nowelizacji, pracownikowi przysługuje na zasadach ogólnych roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez nieuzasadnione lub niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę (art. 51 (1) projektu kodeksu pracy). Dopuszczono możliwość swobodnego wyboru roszczenia odszkodowawczego w celu uzyskania pełnego naprawienia szkody wyrządzonej bezprawnym rozwiązaniem stosunku pracy. Konieczność zmian w tym zakresie wynikła z obowiązku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 listopada 2007 r. Zgodnie z tym orzeczeniem, niezgodne z art. 64 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji w części wyrażającej zasadę sprawiedliwości społecznej są przepisy art. 58 k.p. w związku z art. 300 k.p., o treści nadanej przez utrwalone orzecznictwo sądów, a które uniemożliwiają pracownikom wnoszenie roszczeń odszkodowawczych, innych niż w art. 58 k.p. obejmujących naprawienie pełnej szkody, jakie pracownicy ponieśli z tytułu bezprawnego zwolnienia. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego ma charakter interpretacyjny, dlatego biorąc pod uwagę, że pracownik jest stroną słabszą, zasługującą na mocniejszą ochronę, a także uwzględniając pewność i przejrzystość prawa, stosowna nowelizacja jest potrzebna. Szczególnie, że znajomość uprawnień przez pracowników, którzy musieliby sięgać do uzasadnienia wyroku, byłaby iluzoryczna, zaś po nowelizacji bezsporna będzie możliwość wnoszenia roszczeń na zasadach ogólnych na podstawie kodeksu pracy.

Uprawnienia pracownika przed nowelizacją

Uprawnienia pracownika po nowelizacji

nieuzasadnione lub niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę

  • roszczenie o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenie umowy o pracę
  • roszczenie o przywrócenie pracownika do pracy, jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu
  • roszczenie o odszkodowanie
  • roszczenie o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenie umowy o pracę
  • roszczenie o przywrócenie pracownika do pracy, jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu
  • roszczenie o odszkodowanie
  • roszczenie o odszkodowanie na zasadach ogólnych bez ograniczenia w zakresie wysokości
Odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Niezależnie od dotychczasowych roszczeń pracownikowi przysługuje na zasadach ogólnych roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez nieuzasadnione lub niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę (art. 51 (1) projektu kodeksu pracy).

Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie

  • roszczenie o przywrócenie do pracy
  • roszczenie o odszkodowanie
  • roszczenie o przywrócenie do pracy
  • roszczenie o odszkodowanie z kodeksu pracy
  • roszczenie o odszkodowanie na zasadach ogólnych bez ograniczenia w zakresie wysokości
Odszkodowanie, w sytuacji, gdy pracownik wybierze to roszczenie albo zostanie ono orzeczone przez sąd pracy jako roszczenie alternatywne zgodnie z art. 58 k.p. przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Jeżeli rozwiązano umowę o pracę zawartą na czas określony albo na czas wykonywania określonej pracy, odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, jednak nie wyższe niż wynagrodzenie za okres 3 miesięcy. Umożliwia się pracownikowi dochodzenie roszczenia, pozostającego w związku przyczynowym z bezprawnym rozwiązaniem stosunku pracy. Pracownik jest uprawniony do żądania wyższych niż wynagrodzenie za okres 3 miesięcy odszkodowań i uzyskania pełnego naprawienia szkody (odpowiednio stosuje się art. 51 (1) projektu kodeksu pracy).

Alicja Mól, Adwokat, CHWP