Poszukiwanie rozwiązań dla sprostania wymaganiom wzrastającej konkurencji w dobie globalizacji gospodarczej wpływa na szerokie zainteresowanie przedsiębiorców transakcjami typu „fuzje i przejęcia (nabycia)” (z ang. „mergers and acquisitions”). Pozostawiając na boku dyskusje terminologiczne dotyczące zakresu przedmiotowego transakcji „M&A”, wskazać należy, iż w obecnym stanie prawnym istnieją dwie instytucje, odpowiadające terminowi „fuzja sensu largo”. Na gruncie bowiem Kodeksu spółek handlowych („KSH”) ustawodawca wskazuje na możliwość dokonania połączenia spółek:
- przez przeniesienie całego majątku spółki (przejmowanej) na inną spółkę (przejmującą) za udziały lub akcje, które spółka przejmująca wydaje wspólnikom spółki przejmowanej (łączenie się przez przejęcie),
- przez zawiązanie spółki kapitałowej, na którą przechodzi majątek wszystkich łączących się spółek za udziały lub akcje nowej spółki (łączenie się przez zawiązanie nowej spółki).
Skutkiem dokonanego połączenia jest to, iż spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki, zarówno znane, jak i nieznane w chwili połączenia. Oznacza to, że dla zaistnienia skutków w postaci uniwersalnego następstwa prawnego nie jest konieczne dokonanie żadnych dodatkowych czynności poza tymi, podejmowanymi w ramach postępowania łączeniowego, a w szczególności – nie jest potrzebna zgoda wierzycieli spółki przejętej (spółek połączonych) na zmianę dłużnika. Przytoczona jednakże zasada sukcesji uniwersalnej dotyczy praw i obowiązków cywilnoprawnych.
Tymczasem, sukcesja generalna w odniesieniu do uprawnień i obowiązków administracyjnych podlega ograniczeniom. Nie wszystkie bowiem z posiadanych przez spółki przejmowane bądź łączące się decyzji administracyjnych, w szczególności – udzielone im koncesje, zezwolenia bądź ulgi, mogą zostać przeniesione na spółki przejmujące bądź nowo zawiązane: ograniczenia te mogą wynikać bezpośrednio z przepisów prawa, jak również z samej decyzji administracyjnej. Istotnym jest przy tym, że decyzją wyłączającą sukcesję administracyjnoprawną może być wyłącznie decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi, co w konsekwencji oznacza, iż inna przedmiotowo decyzja administracyjna nie może następstwa tego wyłączyć.
Sukcesja uniwersalna w zakresie prawa administracyjnego podlega w określonych przypadkach ograniczeniu tak na gruncie KSH, jak i ustaw szczególnych. W szczególności, nie znajdzie ona zastosowania w stosunku do zezwoleń i koncesji udzielonych spółce będącej instytucją finansową, jeżeli organ, który wydał zezwolenie lub udzielił koncesji, złożył sprzeciw w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia planu połączenia, jak również w odniesieniu do koncesji, zezwoleń oraz ulg przyznanych przed dniem wejścia w życie KSH (tj. przez 1.01.2001 r.), o ile przepisy dotychczasowe nie przewidywały przejścia takich uprawnień na spółkę przejmującą lub na spółkę nowo zawiązaną. Wśród ustaw szczególnych wyłączenie takie wprowadza ustawa Prawo pocztowe w stosunku do zezwolenia na wykonywanie działalności pocztowej w zakresie przyjmowania, przemieszczania i doręczania w obrocie krajowym i zagranicznym przesyłek. Natomiast, na podstawie ustawy o transporcie drogowym organ, który udzielił licencji uprawniającej do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego, przenosi w drodze decyzji administracyjnej uprawnienia z niej wynikające w razie połączenia przedsiębiorcy posiadającego licencję, pod warunkiem jednakże spełnienia przez przejmującego uprawnienia wynikające z licencji wymagań wynikających z tejże ustawy dla jej udzielenia.
Należy więc mieć na uwadze, iż pomimo ustanowionej na podstawie KSH reguły, generalnie uchylającej obowiązującą w prawie administracyjnym zasadę, zgodnie z którą prawa i obowiązki o charakterze administracyjnoprawnym są związane z osobą, dla której zostały ustanowione, należy mieć na względzie przypadki wyłączenia możliwości przeniesienia określonych decyzji administracyjnych na spółkę przejmującą bądź nowo zawiązaną. Nie należy bowiem wykluczyć, że uprawnienia wynikające z takich „nieprzenoszalnych” decyzji administracyjnych mogą stanowić o możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przez przejmującą bądź nowo utworzoną spółkę. Świadomość zaś istniejących ograniczeń umożliwia uprzednie zaplanowanie i podjęcie działań, gwarantujących osiągnięcie postawionych przed łączącymi się spółkami efektów synergii.