Zdarza się, że stawiając ogrodzenie, czy płot albo murowaną altankę, po pewnym czasie okazuje się, iż w jakiejś części znajduje się ona na sąsiedniej działce. Dzieje się tak w przypadku ponownych pomiarów powierzchni gruntu związanych z podziałem działek lub prowadzoną budową. Przepisy w tym zakresie przewidują wyjątek i dają możliwość wykupu gruntu od sąsiada, na którym postawiliśmy dane urządzenie.
Zgodnie z zasadą superficies solo cedit, jeżeli obiekty są trwale związane z gruntem, to stanowią własność właściciela gruntu (art.48 k.c.). Odstępstwem od tej zasady jest uregulowanie zawarte w art.231 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, a więc przykładowo właściciel lub użytkownik wieczysty, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem.
Z takim zadaniem o przeniesienie własności może wystąpić jedynie posiadacz samoistny, czyli ten, kto faktycznie włada gruntem jak właściciel (nie może na przykład dzierżawca). Istotna także jest jego dobra wiara, która dotyczy posiadania rzeczy, a nie uprawnienia do wznoszenia budynku. Osoba żądająca wykupu musi być w dobrej wierze, czyli usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu, że służy mu prawo własności. Nie możemy z premedytacja zająć działki sąsiada i wybudować na niej przykładowe ogrodzenie, a następnie żądać jej wykupu. Dla oceny charakteru posiadania przez wznoszącego budynek na cudzym gruncie miarodajna jest chwila wzniesienia budynku, tzn. rozpoczęcia i kontynuowania budowy.
Kolejną przesłanką uzasadniającą roszczenie posiadacza z art.231 § 1 k.c. jest wzniesienie na cudzym gruncie (na jego powierzchni lub pod jego powierzchnią) budynku lub innego urządzenia, o ile ich wartość przenosi znacznie wartość zajętej na ten cel działki. Inne urządzenia to. jak już wskazano. przykładowe ogrodzenie, altana, murowany śmietnik. Istotnym także jest, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego wskazuje się, że jeżeli wartość ogrodzenia znacznie przenosi wartość ogrodzonej działki, samoistny posiadacz może żądać, aby właściciel przeniósł na niego wartość całej tej działki, a nie tylko gruntu zajętego przez podmurówkę (wyrok SN z 19.02.1998 r II CKN 375/97,OSN 1998, Nr 10,poz.161).
Wzniesiona przez posiadacza budowla musi mieć wartość przenosząca znacznie wartość zajętej na ten cel działki. Wykupowi co do zasady na podstawie art.231 k.c. podlega nie cała nieruchomość, lecz tylko ta jej część, na której znajduje się budynek lub inne urządzenie. Uwzględnia się przy tym ceny rynkowe zarówno samej działki gruntu, jak i urządzenia. Przeniesienie własności następuje odpłatnie, a w przypadku działek jednostek samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa z pominięciem procedur przetargowych, zgodnie z wyceną rzeczoznawcy majątkowego.