Czy ochrona know-how i informacji handlowych przez przedsiębiorcę jest konieczna?

Projekty oraz zamówienia realizowane przez przedsiębiorców z branży np. technologicznej, produkcyjnej, IT czy też chemicznej, motoryzacyjnej, energetycznej, paliwowej i innych wymagają często wykorzystania wysoko specjalistycznej wiedzy, użycia zaawansowanych technologii oraz właśnie know-how. Wiedza ta, stanowiąca cenną wartość przedsiębiorstwa, często nabywana jest w procesie wieloletniego rozwoju i podczas przeprowadzania kosztownych badań. Dlatego też istotne jest zadanie pytania, jak chronić tę wartość jako aktywo przedsiębiorstwa a także w celu dalszego jej wykorzystania czy też sprzedaży lub udzielenia prawa do korzystania w określonym zakresie lub przeniesienia do innego przedsiębiorstwa.

Uczciwa a nieuczciwa konkurencja

Wykorzystanie przez konkurenta cudzych osiągnięć rynkowych jest codziennością. Jednak tego typu zachowania mogą nastąpić w formie, która narusza reguły uczciwej konkurencji. Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (u.z.n.k.) wyznacza granice pomiędzy konkurencją uczciwą i nieuczciwą. Stosownie do art. 3 ust. 1 tej ustawy czyn określonego podmiotu dokonywany w ramach walki konkurencyjnej jest co do zasady dozwolony (mieści się w pojęciu uczciwej konkurencji), chyba że jest on sprzeczny z prawem lub z dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża klub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.

Tajemnica przedsiębiorstwa

Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Tajemnice przedsiębiorstwa stanowią składnik niematerialny przedsiębiorstwa. Zgodnie z art. 11 u.z.n.k. czynem nieuczciwej konkurencji jest przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy. Stosuje się to również do osoby, która świadczyła pracę na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego przez okres 3 lat od jego ustania, chyba że umowa stanowi inaczej albo stan tajemnicy ustał. Nadto art. 100 § 2 pkt 4 Kodeksu Pracy nakłada na pracownika obowiązek zachowania w tajemnicy wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby narażać pracodawcę na szkodę.

Tajemnicę przedsiębiorstwa, ze względu na charakter informacji objętej tajemnicą, można podzielić na:
1) tajemnicę handlową lub organizacyjną (listy klientów, dane o dostawcach, kalkulacje cen, strategia marketingowa, metody prowadzenia kampanii reklamowych), oraz
2) tajemnicę przemysłową (szeroko rozumiana wiedza technologiczna, mająca np. znaczenie dla procesu produkcji, dla przykładu: konstrukcja maszyn, rysunki techniczne, dane technologiczne wykorzystywane w procesie wytwarzania danego towaru – receptur, składu chemicznego).

Mając świadomość tego, że: wykorzystanie przez pracownika we własnej działalności gospodarczej informacji, co do których przedsiębiorca (pracodawca) nie podjął niezbędnych działań w celu zachowania ich poufności, należy traktować jako wykorzystanie powszechnej wiedzy, do której przedsiębiorca nie ma żadnych ustawowych uprawnień, należy zidentyfikować obszary, informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa oraz know-how i podjąć niezbędne kroki w celu jej ochrony.
Proces technologiczno-produkcyjny stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa, a okoliczność, że jeden z jego elementów, np. konstrukcja urządzenia, jest łatwy do poznania na podstawie informacji powszechnie dostępnych dla osób, które zazwyczaj tym się zajmują, nie pozbawia przedsiębiorcy możliwości objęcia całego procesu poufnością. Natomiast wytwarzany powszechnie sprzęt, który nie wykazuje cech indywidualnych i nie różni się od produkowanego przez innych nie podlega zasadniczo ochronie prawnoautorskiej, ale można chronić go jako tajemnicę przedsiębiorstwa lub know-how.

Pojęcie know-how

Know-how to połączenie wiedzy oraz doświadczenia zdobytego przez przedsiębiorcę. Know-how to ogół niepodlegających opatentowaniu, praktycznych informacji wynikających z doświadczenia i badań, które są:
1) niejawne, czyli nie są powszechnie znane lub łatwo dostępne,
2) ważne i użyteczne z punktu widzenia wytwarzania produktów (produkcji),
3) zidentyfikowane, czyli opisane w wystarczająco zrozumiały sposób, aby można było sprawdzić, czy spełniają kryteria niejawności i istotności.
Każde know-how stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa, ale nie każda tajemnica przedsiębiorstwa stanowi know-how. Źródłem know-how są zarówno procesy techniczne, komercyjne, finansowe, administracyjne, organizacyjne. Są to informacje posiadające zwykle konkretną wartość gospodarczą, a ich posiadanie umożliwia bądź przynajmniej ułatwia rozwiązanie problemów przy produkcji, rozwoju usług lub przy organizacji przedsiębiorstwa.

Konieczna ochrona
Niewątpliwie tajemnica przedsiębiorstwa oraz know-how stanowią wartość strategiczną dla przedsiębiorstwa między innymi z punktu widzenia jego konkurencyjności. Brak jest jednolitej ochrony tych wartości w państwach członkowskich UE, a tym bardziej poza tym obszarem. Dlatego też istotnym jest aby przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu ochrony zarówno informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, jak i know-how. Konieczna jest identyfikacja informacji i wiedzy, które powinny podlegać ochronie, a następnie systematyczne aktualizowanie przygotowanego spisu. Skuteczna ochrona know-how wymaga ponadto wdrażania odpowiednich zabezpieczeń technicznych i procedur służących zachowaniu know-how przedsiębiorcy w tajemnicy. Podstawowym narzędziem ochrony know-how oraz tajemnicy handlowej są odpowiednie klauzule i umowy o zachowaniu poufności oraz umowy o zakazie konkurencji.
Jednakże zasadna jest także przy opracowywaniu metod ochrony wiedza czy dana informacja, proces, wiedza stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa lub know-how lub też jednak utwór w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, czy też może jakieś rozwiązanie mające zdolność patentową. Ponadto należy też pamiętać że tolerowanie, godzenie się na jakieś naruszenia praw danego przedsiębiorcy dokonywane przez innych przedsiębiorców wiąże się często z negatywnymi skutkami dla biernego przedsiębiorcy, a sam akt upublicznienia unicestwia przedmiot ochrony. Także obserwuje się coraz większą potrzebę dysponowania know-how, choćby w postaci możliwości udzielania licencji na korzystanie z niego przez innych przedsiębiorców. Dlatego też tym bardziej zasadna jest jego ochrona w celu uzyskania korzyści np. w ramach udzielenia licencji.

Autor: Dr Marlena Wach, radca prawny Kancelaria Chałas i Wspólnicy