Błędy uniemożliwiające wyegzekwowanie wierzytelności

Kryzys we wschodnich państwach wywołuje negatywne konsekwencje również dla polskich przedsiębiorców, zwłaszcza dla tych, którzy eksportują towary na Wschód.

Coraz częściej z powodu niewywiązania się ze swoich obowiązków przez wschodnich kontrahentów, polskie podmioty są zmuszone zwracać się z ochroną swoich interesów do sądu. Polscy sprzedawcy bardzo często spotykają się z brakiem opłaty za dostarczony towar. Ten, co do zasady, wysyłany jest z odroczonym terminem płatności – rzadko dostawa dokonuje się na warunkach przedpłaty.

Jeżeli zgodnie z umową, sądem właściwym do rozstrzygania sporów jest sąd „wschodni”(rosyjski albo białoruski), należy mieć świadomość że wskazane jest posiadanie dowodów, których w przypadku ewentualnego sporu będzie wymagał sąd.

Lista tych dowodów -zwłaszcza w sytuacji, gdy planowane jest uzyskanie rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu nakazowym – jest na pierwszy rzut oka przesadnie rozbudowana. Jednak mimo że wymogi sądu w tym temacie wydają się być przesadą, w rzeczywistości sprowadzają się wyłącznie do konieczności potwierdzenia faktu zawarcia umowy oraz otrzymania towaru np. przez rosyjskiego kupującego.

Z praktyki nabytej podczas reprezentowania polskich przedsiębiorców przed sądami rosyjskimi i białoruskimi wynika, że problem może pojawić się już w momencie potwierdzenia faktu samego zawarcia umowy (sprzedaży bądź dostawy).

Posiadanie dokumentu pod nazwą „umowa sprzedaży” nie zawsze oznacza, że potencjalny powód dysponuje należytym dowodem zawarcia tej umowy. Sąd badając, czy umowa została zawarta, sprawdza dokument pod kątem spełnienia warunku zawarcia kontraktu w formie pisemnej oraz pod kątem pisemnego uzgodnienia przez strony jego wszystkich istotnych warunków. Ważne jest bowiem to, że umowa między dwiema osobami prawnymi, zgodnie z kodeksem cywilnym Federacji Rosyjskiej, wymaga zwykłej formy pisemnej. Taka sama reguła obowiązuje w prawie cywilnym Białorusi. Może to być spełnione poprzez sporządzenie jednego dokumentu, który zostanie podpisany przez obie strony albo poprzez wymianę dokumentów (pod warunkiem przestrzegania zasad kodeksu cywilnego co do takiej wymiany). Problemem, który może tu ewentualnie powstać, jest podpisanie umowy przez osobę nieupoważnioną. Dlatego zawsze doradzane jest załączenie do sygnowanych umów dokumentów potwierdzających należyte umocowanie reprezentanta do zawarcia umowy (zwłaszcza, jeżeli chodzi o pełnomocnika). Rzadko kto bada tożsamość tej osoby, chociaż problem oszustwa nie został wyeliminowany.

Problem również może polegać na tym, że strony, zawierając i podpisując umowę sprzedaży, nie uzgadniają od razu wszystkich niezbędnych warunków potrzebnych dla uznania jej za zawartą. Przypominamy, że w prawie rosyjskim są to ilość i nazwa towaru, oraz inne warunki, w stosunku do których, na wniosek jednej ze stron, strony muszą dojść do porozumienia (najczęściej jest to cena towaru). Oznacza to, że jeżeli strony ostateczne uzgadniają nazwę i ilość towaru, na przykład w zamówieniu lub w specyfikacji, wówczas dokumenty te musi posiadać polski nadawca. Ważne aby te dokumenty miały taką formę, która pozwoliłaby stwierdzić, że pisemna forma umowy/kontraktu została spełniona.

Wątpliwości sądów rosyjskich bądź białoruskich budzi także często potwierdzenie otrzymania towaru przez kupującego. Wpisanie do umowy takiego warunku dostawy Incoterms 2010 jak Ex Works (EXW) nie będzie oznaczało, że sąd nie będzie badał, czy został prawidłowo wykonany obowiązek sprzedawcy dotyczący przekazania towaru kupującemu. W praktyce rzadko kupujący bezpośrednio odbiera towar. Robi to raczej kierowca firmy transportowej. Z tego powodu problemem, z którym spotykamy się w sądzie, jest nienależyte upoważnienie kierowcy do reprezentowania kupującego przy odebraniu towaru. Zazwyczaj dowolny pracownik (nieupoważniony do udzielenia pełnomocnictw w imieniu spółki-kupującego) telefonicznie powiadamia sprzedawcę o numerze rejestracyjnym pojazdu, którym zastanie odebrany towar. Niestety, z punktu widzenia sądu (akurat, jeżeli kupujący nie uznaje roszczeń sprzedawcy), przy takich warunkach sprzedawca nie spełnił warunków umowy w przedmiocie przekazania towaru kupującemu i jako konsekwencja – jego roszczenie nie będzie uwzględnione.

Podsumowując, należy jeszcze raz podkreślić wagę przestrzegania przepisów dotyczących zawierania umów w formie pisemnej, posiadania oryginałów wszystkich dokumentów, które potwierdzają fakt zawarcia umowy oraz należytego wykonania obowiązku przekazania towaru kupującemu. Bez tych składników ochrona interesów w sądach na wschodzie będzie po prostu nieskuteczna.

Autor:
Valeryia Jelenskaja
Prawnik Kancelarii prawnej „Chałas i Wspólnicy”